وضعیت زبان فارسی در اندونزی
معرفی کشور اندونزی:
شرق آسیا، به منطقهای از آسیا اطلاق میشود که بخش شرقی ایـن قاره را در بر میگیرد و عبارت نوینی برای نام سنتی« شرق دور» یا «خاور دور» است، که جایگاه جغرافیایی منطقه را به جای آنکه نسبت به جایگاه آن در آسیا بسنجد نسبت به اروپا میسنجید. این منطقه ۲۸درصد از قاره آسیا را شامل میشود و بیش از ۱/۵ میلیارد نفر در آن زندگی میکنند که یکی از پرجمعیتترین مناطق جهان به شمار میرود. کشورهای این منطقه عبارتاند از چین، هنگکنگ، ژاپن، کره جنوبی، کره شمالی، تایوان، ماکائو و مغولستان.
منطـقه جنوب شرق آسیا نیز شـامل هفـت کشـور اصلـی آسیـا و سه کـشور جـزیرهای است که ۴٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع مساحت دارد. این منطقه بیشتر شامل سرزمینهای کوهستانی و جنگلهای استوایی، همراه با ساحل ماندابی است. کشورهای این منطقه عبارتاند از اندونزی، کامبوج، فیلیپین، سریلانکا، لائوس، سنگاپور، تایلند، ویتنام، برونئی، تیمور شرقی، و میانمار.
کشور اندونزی با حدود 250 میلیون نفر جمعیت، چهارمین کشور پرجمعیت جهان بعد از چین، هند و آمریکا و پرجمعیت ترین کشور مسلمان که عمدتاً شافعی مذهب هستند، محسوب می گردد. این کشور، نقش تعیین کننده ای در جنوب شرق آسیا و بلکه در جهان دارد. 88 درصد از مردم این کشور مسلمان هستند که جلوه های دینی در اوقات پنجگانه نماز کاملاً در این کشور بزرگ، نمایان است. محبت اهل بیت پیامبر (ص) در میان مردمان این منطقه ریشه در تاریخ دارد چرا که سنگ قبرهای قدیمی برجای مانده، عشق مردمان این سرزمین به امیر المؤمنین (ع) را نشان می دهد. امروزه، ارادت مسلمانان این دیار به اهل بیت (ع) زبانزد است و علی رغم تلاش دشمنان برای ایجاد تفرقه میان شیعیان (با حدود تقریبی دو و نیم میلیون نفر جمعیت ) با سایر مذاهب اسلامی، به دلیل اعتقاد مردمان این مرز و بوم به اسلام مبتنی بر تساهل و تسامح و همزیستی مسالمت آمیز با سایر مسلمانان و حتی پیروان دیگر ادیان ، که در وجود آحاد ملت اندونزی وجود دارد، مسلمانان این منطقه مایل نیستند وارد این بازی سیاسی شوند. جمهوری اسلامی ایران در این کشور حضوری فعال دارد و تعدد مراکز وابسته به کشور ایران، گویای این امر است.
تاریخچه زبان فارسی در اندونزی:
سابقه حضور و نفوذ زبان فارسی در فرهنگ و ادب جوامع آسیای جنوب شرقی به قدمت مراودات ایرانیان با ساکنان این منطقه به ویژه از قرن 16 میلادی به بعد برمیگردد. رواج فراوان واژگان تجاری و دریایی فارسی در بندرهای این مناطق، بهترین دلیل بر این مدعاست. در این خصوص میتوان به واژههای مشترک دو فرهنگ مانند بندر، ناخدا و غیره اشاره کرد. اسلام در قرن هفتم میلادی به اندونزی رسید و سهم مبلغان و علمای ایرانی در گسترش اسلام در این منطقه بسیار آشکار بود. تاریخ نشان میدهد، بیشتر فرمانروایان حکومتهای اسلامی در سوماترا، شیعه بودهاند. تعدادی از علمای ایرانی نیز در دربارها، صاحب منصب بودهاند. حتی در یک زمانی، منطقه منینگکباو در سوماترای غربی، دارای دولتی شیعه، قدرتمند و ثروتمند بوده است. نخستین مبلغ اسلام در جاوه، مولانا ملک ابراهیم کاشانی بود. در سوماترا و جاوه، تصوف ایرانی و نظریه «وحدت وجود» مورد استقبال بوده است. القاب شاهان ایرانی هم در بارگاه شاهان سوماترا و جاوه و مالوکو به کار برده میشد. رسوم شیعه، مثل برگزاری روزهای محرم در سوماترا و جاوه رواج داشته است. در فرهنگ ملایو، اهلبیت جایگاه مخصوصی دارند و از مولا علی(ع) به نام شیر خدا یا ماچن علی یاد میکنند. نماد اسب بالدار- بُراق- نیز در فرهنگ ملایو جای گرفته است.
عمده آثار ادبی و عرفانی اندونزی در قرن 17 میلادی که دوره طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی مالایو نیز به شمار میرود یا ترجمه و یا متأثر از فرهنگ، ادب و تصوف ایرانی است. در این دوره به دلیل گسترش حضور و مراودات تجار و مبلغان مسلمان ایرانی و همچنین حضور مسلمانان هندی متأثر از نفوذ فرهنگی و مذهبی ایران، زبان فارسی و بهویژه تصوف ایرانی در حوزه فرهنگی ملایو نشر و گسترش یافت. بسیاری از آثار عرفانی و ادبی ایران همانند آثار حلاج، مولانا و حکایتنامههای فارسی به زبان مالایی ترجمه شد. حمزه فنصوری بزرگترین صوفی و عارف مالایی قرن 17 میلادی و شاگردانش به دلیل آشنایی با زبان فارسی و بهرهگیری از ادب و تصوف ایرانی توانستند مهمترین آثار ادبی و عرفانی اندونزی همانند بسطان العارفین، شراب العاشقین و دهها اثر ادبی و عرفانی را در این دوره خلق کنند. هماکنون قریب به 400 واژه دخیل فارسی در زبان مالایو و اندونزیایی وجود دارد که علیرغم برخی تغییرات به وجود آمده بسیاری از این واژهها امروزه نیز در مکالمات روزمره مردم اندونزی و مالزی کاربرد دارد.
در سال 1355 در پی انعقاد موافقتنامه همکاریهای فرهنگی، دولت وقت ایران پنج راتبه تحصیلی آموزش زبان فارسی به اندونزی اعطاء نمود که حضور این دانشجویان در ایران به دلیل پیروزی انقلاب اسلامی و قطع مناسبات دو کشور نیمه تمام ماند.
در دوره حکومت ژنرال سوهارتو به دلیل نگرانی وی از نفوذ و تأثیر انقلاب اسلامی، هرگونه مراودات و همکاری فرهنگی و آموزشی بین دو کشور متوقف ماند. در این دوره آقای ظفر اقبال، از اتباع پاکستانی مقیم اندونزی و فارغ التحصیل رشته زبان فارسی که در دانشگاه اندونزی فعالیت علمی داشت، به ابتکار و تلاش شخصی خود اقدام به راهاندازی دورههای آموزش زبان فارسی در دانشگاه اندونزی و دانشگاه شریف هدایت الله جاکارتا نمود. وی پس از اخذ مدرک دکتری زبان فارسی از دانشگاه تهران در سال 85 برای تأسیس اولین کرسی رسمی زبان فارسی در دانشکده فرهنگ و علوم انسانی دانشگاه اندونزی- بزرگترین دانشگاه دولتی این کشور- تلاش نمود و مقدمات اجرایی آن را نیز فراهم ساخت؛ اما متأسفانه با مرگ وی همه این تلاشها بینتیجه ماند.
رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سال 1387 در اندونزی تاسیس شد. دورههای آموزش زبان فارسی در اندونزی در حال حاضر در دانشگاههای اندونزی(UI)، جاکارتا، دانشگاه اسلامی شریف هدایت الله، جاکارتا، برگزار میشود.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی:
نمایندگی بنیاد سعدی در کشور هدف:
- رایزنی فرهنگی ج.ا.ا. در اندونزی
مراکز آزاد:
دانشگاه اسلامی شریف هدایت الله، جاکارتا، دانشگاه محمدیه، جاکارتا،دانشگاه اسلامی سونان گونگ جاتی شهر بندونگ، دانشگاه حسن الدین در شهر ماکاسار در جزیره سولاوسی، دانشگاه دهلان، شهر دانشگاهی جوگجا، دانشگاه اسلامی رادن فتح شهر پالم بانگ، حوزه علمیه دار المتقین شهر پالم بانگ، حوزه علمیه الاتفاقیه، شهر ایندارلایا، مرکز اسلامی آی سی سی جاکارتا، حوزه علمیه خاتم النبیین جاکارتا و اتاق ایران دانشگاه گاجامادای، دانشگاه اسلامی رادن فتح، حوزه علمیه دارالمتقین شهر پالم بانگ ، کالج اسلامی صدرا: شایان ذکر است زبان فارسی همچنین به صورت کلاسهای آزاد در کالج اسلامی صدرا (واحد آموزشی جامعه المصطفی) ذیل رشتههای فلسفه اسلمی و تدریس قرآن تدریس میشود. هم اکنون 400 دانشجو در این مرکز مشغول به تحصیل میباشند.
• مدارس:
1) مجتمع آموزشی امام خمینی (مدرسه ایرانی)
2) مدرسه دبیرستانی شهید مطهری
• دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی :
1) دانشگاه اندنزی(UI) جاکارتا
2) دانشگاه ملی جاکارتا (UNJ)
• اتاقهای ایران:
1. گوشه ایران در دانشگاه شریف هدایت الله (جاکارتا)
2. گوشه ایران در دانشگاه سونان کالیجاگا (جوگجا)
3. گوشه ایران در دانشگاه بانتن
4. اتاق ایران در دانشگاه رادن فتاح (پالمبانگ)
5. اتاق ایران در دانشگاه سونان گونونگ جاتی (باندونگ)
6. اتاق ایران در دانشگاه الرانیری (آچه)
• انجمن ها و موسسات مرتبط با زبان فارسی
انجمن دوستی ایران و اندونزی: سال تاسیس: 1391؛
• مشاهیر ادبی
1-توفیق اسماعیل
2-پروفسور دکتر عبدالهادی
3-مامان ماهایانا
