وضعیت زبان فارسی در بوسنی و هرزگووین
معرفی کشور بوسنی و هرزگوین:
بوسنی و هرزگوین کشوری است در جنوب شرقی اروپا که پایتخت آن شهر سارایوو است. این کشور در غرب و شمال غرب با کشور کرواسی، در شرق با کشور صربستان و در جنوب شرقی با کشور مونته نگرو همسایه است.
در کشور بوسنی و هرزگوین سه قوم مسلمان، صرب و کروات زندگی میکنند. بوسنی و هرزگوین کاندیدای بالقوه پیوستن به اتحادیه اروپا و همچنین از آوریل ۲۰۱۰ کاندیدای عضویت در ناتو است. علاوه بر این بوسنی و هرزگوین از آوریل ۲۰۰۲ عضو شورای اروپا، عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا و نیز عضو ناظر در سازمان همکاری اسلامی است.
تاریخچه زبان فارسی + اشتراکات منطقه ای:
مطالعات ایران شناسی و زبان فارسی در اوکراین به اوایل قرن نوزدهم میلادی برمی گردد. زمانی که آقای برتارد دورن برای اولین بار در سال 1829 مرکز مطالعات ایران شناسی و زبان فارسی را در دانشکدۀ تاریخ و زبان شناسی دانشگاه خارکف راه انداری کرد، این مرکز فعالیت های خود را در زمینۀ ایران شناسی و زبان فارسی تا مدت ها ادامه داد. اما مطالعات علمی و اساسی ایران-شناسی در اوکراین، مرهون تلاش های علمی دانشمند برجسته ای به نام آگاتانگل کریمسکی اولین شرق شناس اوکراینی است که پس از برنارد دورن با تحقیقات خود در اوایل قرن بیستم، علم شرق شناسی را در اوکراین ادامه داده و آن را نهادینه کرد. وی آثار متعددی را در زمینه های تاریخ، ادب و اقوام خاورمیانه و نیز اسلام و تصوف تدوین کرد و بر همین اساس سه رشتۀ عرب شناسی، ترک شناسی و ایران شناسی در اوکراین پایه گذاری شد. از این زمان بود که علم شرق شناسی نیز در کنار سایر علوم در اوکراین به-وجود آمد.
در سال 1926 به دنبال تشکیل «اتحادیۀ علمی شرق شناسان سراسر اوکراین» افتتاح کرسی زبان فارسی و عربی وابسته به بخش علوم اجتماعی آکادمی علوم اوکراین و انتشار مجلۀ «جهان شرق»، روند علم شرق ناسی در اوکراین کاملا چشم گیر شد و بدین ترتیب گروه های آموزشی ربان های شرقی(فارسی، ترکی، عربی و ژاپنی) در مراکز علمی شهرهای کی یف و خارکف نیز دایر شده بودند.
تدریس زبان و ادبیات فارسی و مطالعات تاریخ و تمدن ایران در اوکراین بیش از یکصد سال قدمت دارد. قبل از اتقلاب بلشویکی در دانشگاه ها و آموزشگاه های نظامی و تجاری شهرهای کی یف و اودسا، زبان فارسی همراه با زبان های شرقی دیگر (عربی و ترکی) تدریس می شد. استاد کریمسکی خاورشناس و ایران شناس معروف اوکراینی، شیوه ها و روش های آموزش زبان های شرقی، از جمله فارسی را طرح ریزی و اجرا می کرد.
به دنبال سیاست های محدود کنندۀ اتحاد جماهیر شوروی در سال های 1931 تا 1933، اتحادیۀ علمی شرق شناسان سراسر اوکراین و تمامی شعبات آن در شهرهای کی یف، خارکف، لووف و ادوسا از ادامۀ فعالیت بار ماندند. محققان برجستۀ شرق شناس از ادامۀ فعالیت های شرق شناسی منع شدند. دستور توقف چاپ و انتشار کتب، مقالات و رساله هایی که در زمینه آموزش زبان های شرقی، فرهنگ لغات و ... صادر و اجرا شد. در بایگانی به جای مانده از کریمسکی، نسخه های خطی آثار وی و شرق شناسان دیگر وجود دارد. این آثار عبارتند از: تشریح نسخ خطی بلخی، شرح مجمل یساول، شرح تاریخ ادبیات فارسی، نامه ها و یادداشت های سفر به ایران، مقاله شعر نو فارسی و ...
پس از جنگ جهانی دوم، علم شرق شناسی در اوکراین، روند چشمگیری نداشت. اما تعدادی از دانشمندان شرق شناس با همۀ محدودیت ها، فعالیت های نامحسوس خود را ادامه دادند. از جمله می توان به: کوفالیوسکی،کزما، بیلیس، یوری کچویی، ایوان چرنیکوف، رشما و ...اشاره کرد.
در نهایت، در سال 1970بخش تاریخ شرق وابسته به دانشکدۀ تاریخ کی یف تأسیس شد. در سال 1978 این بخش به دانشکدۀ آکادمی مسائل اجتماعی و اقتصادی کشورهای خارجی ملحق شد. پیش ار روی کارآمدن دولت مستقل اوکراین، کارکنان بخش تاریخ شرق، کارهای متعددی انجام دادند ولی محدودیت های موجود، مانع تحقیقات عینی در رشتۀ شرق شناسی بود. علاوه بر این تعداد افرادی که به زبان های شرقی آشنا بودند بسیار اندک بود، چون زبان های شرقی در اوکراین سال ها بود که تدریس نمی شد.
در سال 1987 در دانشگاه لووف کلاس سه سالۀ زبان فارسی و عربی افتتاح شد. در سال 1989 جامعۀ علمی اوکراین، «شعبه شرق شناسی و آفریقاشناسی اوکراین» را تأسیس کرد و آقای یوری کچویی به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شد. در سال 1990 در دانشکدۀ زبان شناسی پوتیتا، شعبۀ شرق شناسی افتتاح شد. با گسترش این شعبه، دانشکدۀ شرق شناسی آگاتانگل کریمسکی به وجود آمد که تاکنون فعالیت دارد. با تأسیس انستیتو شرق شناسی اوکراین، آقای پریتساک، شرق شناس معروف، آموزش علم شرق شناسی را مجددا احیا کرد.
در سال 1992 دانشکدۀ شرق شناسی در دانشگاه ملی شفچنکو با تدریس زبان های عربی، فارسی، ترکی، هندی، چینی و ژاپنی شروع به فعالیت کرد. در همان زمان زبان فارسی علاوه بر دانشگاه کی یف در دانشکده زبان های خارجی و سایر مؤسسات عالی شهرهای لووف، خارکف، سیمفروپل و اودسا نیز راه انداری شد.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی:
مراکز آموزش زبان فارسی:
1- رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی و هرزگوین
2- نمایشگاه فرهادیه رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در سارایوو
اتاق های ایران :
1- اتاق ایران در شهر سارایوو
2- اتاق ایران در شهر توزلا
کرسی های دانشگاهی:
- دانشکده فلسفه دانشگاه سارایوو، رشته شرق شناسی
مشاهیر ادبی:
معمر کودریچ، تنها مترجم ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین که تا به امروز چیزی در حدود 50 عنوان کتاب را ترجمه کرده است که بسیار قابل توجه است. در سال 1997، کتاب «انسان و سرنوشت» شهید مطهری را ترجمه کرد که تا امروز، به 50 عنوان کتاب رسیده است که عموماً نه به انتخاب خود، که به سفارش ناشر بوده است. وی «زوال کلنل» اثر محمود دولتآبادی و نیز «تذکرةالاولیا» عطار و منتخب دیوان شمس و بهارستان جامی را هم ترجمه نموده است.
