وضعیت زبان فارسی در تانزانیا
معرفی کشور تانزانیا:
تانزانیا که به انگلیسی United Republic of Tanzaniو به زبان سواحلی Jamhuri ya Muungano wa Tanzania، کشوری است در شرق آفریقا که از شمال با کنیا و اوگاندا، از غرب با رواندا، بوروندی و جمهوری دمکراتیک کنگو و از جنوب با زامبیا، مالاوی و موزامبیک همسایهاست و از شرق به اقیانوس هند محدود میشود. جمعیت این کشور حدود 60٬۷۳۴٬۰۰۰ نفر است.
در سال ۱۹۹۶ پایتخت رسمی تانزانیا از شهر ساحلی و بزرگ دارالسلام به شهر دودوما منتقل شد. با این حال دارالسلام هنوز پایتخت تجاری و مقر بسیاری از نهادهای حکومتی کشور است و بندری مهم برای تانزانیا و همسایگان محصور در خشکی اوست. از شهرهای مهم دیگر آن میتوان به آروشا، موانزا، موروگور و زنگبار اشاره کرد.
نام تانزانیا واژهای مرکب از تانگانیکا و زنگبار است. این دو کشور در سال ۱۹۶۴ یا یکدیگر متحد شده و جمهوری تانزانیا را تشکیل دادند.
سالهای متمادی اجرای ناموفق سیاستهای «سوسیالیسم آفریقایی»، مانند احداث اجباری مزارع اشتراکی، این کشور را یکی از فقیرترین، توسعهنیافتهترین و وابستهترین کشورهای جهان ساختهاست. فرایند اصلاحات تدریجی در کشور از میانه دهه ۱۹۸۰ آغاز شدهاست.
تانزانیا زبان رسمی ندارد اما زبان سواحلی زبان ملی دوفاکتو و عاملی برای وحدت ملی در کشور است. اگرچه در آموزش عالی و متوسطه و دادگاههای عالی از انگلیسی استفاده میشود.
تاریخچه زبان فارسی:
زبان فارسی که عمدتا ریشه در تاریخ حضور تجار و شیرازیان از اهالی سرزمین ایران در شرق افریقا خاصه از اوائل قرن دهم میلادی (چهارم ه.ق) به بعد در کنار حضور دیرهنگام بلوچها دارد که این حضور چون به استقرار طولانی مدت حکومت شیرازیها در بخشهای مهمی از شرق افریقا چون زنگبار، باگامویو ، کیلوا ، در تانزانیا و مومباسا در کنیا و مناطق دیگر منجرگردید، اگر نگوییم برای مدتی باعث آشنایی مردم با زبان شیرین فارسی در این مناطق شد، باید تاکید کنیم که کلمات بسیاری از این زبان وارد زبان بومیان گردید که تا به امروز هرچند با تغییراتی در شکل و معنا در ادبیات و زبان سواحیلی وجود دارند که بسیاری فارسی بودن آنها را نمیدانند و عده ای نیز فکر میکنند که این کلمات عربی است که وارد زبان سواحیلی شده است و این اشتباه عمدتا از آنجا ناشی شده است که نوعا برداشت یکسان از زبان فارسی و عربی دارند و حتی عده ای هم تعلق شیراز به ایران را آگاه نیستند و برخی نویسندگان غربی نیز به عمد یا سهو در معرفی شیراز به جای آنکه شیراز و مردم آن را از جمله ایران و ایرانیان بنامند ، آنها را صرفا به مردمی " غیر عرب " معرفی مینمایند. البته نباید فراموش کرد که کلمات عربی بسیاری نیز وارد زبان فارسی شده است که امروزه تفکیک آنها از کلمات فارسی چندان آسان نیست و از این گونه کلمات در زبان سواحیلی نیز کم نیست.
کلاسهای آموزش زبان فارسی از همان ابتدای کار رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران تاکنون عملکرد خوبی را ارائه داده است و فارسی آموزان چه در رایزنی فرهنگی و چه در موسسات و مراکز همگام در سطوح مختلف به این امر پرداخته اند.
• نفوذ زبان فارسی بر زبان سواحیلی:
زبان و ادبیات سواحیلی دارای قدمت قابل ملاحظه ای است و اشعار این زبان از اواسط قرن هفدهم میلادی بر روی کاغذ نگاشته شده است. الفبای زبان سواحیلی در ابتدا عربی بود و مکتوبات بسیار قدیمی نثر و نظم از قرن 17 میلادی برجای مانده است. علت این امر استقرار اعراب عمانی در جزیره زنگبار و مناطق ساحلی تانگانیکابود که الفبای رسمی زبان سواحیلی با رسم الخط عربی رواج پیدا کرد.
زبان سواحیلی در بدو پیدایش بطور قابل ملاحظه ای از زبان های عربی و فارسی تاثیر پذیرفته است. می توان گفت سواحیلی حاصل امتزاج و اختلاط عربی و فارسی با زبان های مختلف بانتو( هم خانواده ای از زبان سواحیلی ) بوده و از برخورد این زبان های کاملا متفاوت بوجود آمده است و بعدها از زبان های انگلیسی، پرتغالی و هندی نیز لغاتی را پذیرا گشته است. در ارتباط با نقش ایرانیان در زبان سواحیلی می توان گفت مهاجرت شیرازی ها به شرق آفریقا و تشکیل پادشاهی شیرازی ها در این منطقه تاثیر مستقیمی بر زبان سواحیلی داشته است.
ایرانیان حدود 500 سال حضور قدرتمندانه خود در جزایر و مناطق ساحلی شرق آفریقا لغات فراوانی را وارد این زبان نمودند که بعدها به لغات اصلی این زبان مرسوم شد به گونه ای که امروزه ده ها لغت اصیل فارسی به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از زبان سواحیلی در مکالمات روزمره این دیار به کار رفت و شورای زبان سواحیلی تانزانیا نیز بر اهمیت این لغت های کلیدی مهر تایید زده است . از این روی برای ایرانیانی که اولین بار قدم به تانزانیا می گذارند بسیار جالب و لذت بخش است که لغات و عبارت فارسی- عربی را بشنوند
زبان شناسان تاکنون 500 لغت فارسی را در فرهنگ لغات سواحیلی شناسایی نموده اند و یافتن لغات فارسی در انستیو زبان سواحیلی و شورای زبان سواحیلی همچنان ادامه دارد.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی:
مراکز آزاد:
• رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در تانزانیا
رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران از همان سالهای نخست نقش مهمی در اجرای کلاسهای آموزش زبان فارسی بر عهده داشت .در سال 90تا 93 کلاسها زیر نظر رایزنی فرهنگی در دو مقطع مقدماتی و متوسطه با بیش از 40 فارسی آموز تشکیل می شد.
در سال 95 نیز این کلاسها همچنان ادامه داشت . حدود دو سال کلاسهای آموزش زبان فارسی به دیل شرایط خاص برگزار نشد. در سال 99 با اعزام رایزن جدید و با توجه به شیوع کرونا در جهان کلاسهای آموزش زبان فارسی به صورت مجازی و برخط در دو کلاس سطح نوآموز در حال برگزاری می باشد. با وجود این در بعضی از موسسات و مدارس و مراکز کلاسهایی زیرنظر رایزنی فرهنگی در سال های پیش برگزار می شد:
o حوزه دارالهدی و مدرسه ی دخترانه در دارالسلام زیر نظر رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در سطح متوسطه و پیشرفته با 45 فارسی آموز سال 96-94
o مرکز هلال احمر ج.ا.ایران زیرنظر رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در سطح مقدماتی و متوسطه با 57 فارسی آموز سال 96-95
o حوزه ی علمیه اهل بیت شهر مونزا زیر نظر رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در سطح متوسطه با 13 فارسی آموز سال 95
o برگزاری کلاسها در موسسه ی بلال مسلم میشن دارالسلام زیر نظر رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در سطح مقدماتی و متوسطه با 35 فارسی آموز سال 96-95
o برگزاری کلاسها در مرکز امام جعفر صادق زیرنظر رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در سطح مقدماتی و متوسطه سال 97
مدارس:
- دو مدرسه دینی و بومی
دانشگاهها:
- جامعه المصطفی و العالمیه
