وضعیت زبان فارسی در فرانسه
معرفی کشور:
فرانسه نام کشوری است که در اروپای غربی قرار دارد و با مساحتی معادل ۶۴۰ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع، چهل و دومین کشور بزرگ جهان و با جمعیتی حدود ۶۷ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، بیست و یکمین کشور پر جمعیت شمرده میشود. فرانسه از شمال با دریای شمال، از شمال غربی با کانال مانش، از غرب با اقیانوس اطلس، از جنوب شرقی با دریای مدیترانه، از شمال شرقی با بلژیک و لوکزامبورگ، از شرق با آلمان و سوئیس، از جنوب شرقی با ایتالیا و موناکو و از جنوب و جنوب غربی با آندورا و اسپانیا همسایه است. پایتخت کشور، پاریس نام دارد و از شهرهای مهم آن میتوان به مارسی، لیون، نیس، تولوز، استراسبورگ و لیل اشاره کرد.
زبان رسمی مردم، فرانسوی است و نیمی از جمعیت را مسیحیان شامل میشوند. مسلمانان تنها ۵٪ و یهودیان کمتر از ۱٪ ساکنان کشور هستند. نوع حکومت فرانسه، متمرکز نیمهریاستی است و مجلس کشور از دو بخش شورای ملی و سنا تشکیل میشود. فرانسه از لحاظ سیاسی و اقتصادی از کشورهای مهم و تاثیرگذار جهان به شمار میرود. همچنین به عنوان یکی از تأسیسکنندگان سازمان ملل متحد، عضویت دائم شورای امنیت سازمان ملل را در کارنامه خود، به ثبت رسانده است. واحد رسمی پول کشور، یورو (€) است.
فرانسه علاوه بر جاذبههای طبیعی، با آثار تاریخی به جا مانده از دوران کهن، موزههای متنوع، غذاهای بینظیر، سالنهای سینما و تئاتر با برنامههای فراموشنشدنی و گالریهای متعدد هنری، سالانه میزبان بیش از ۸۰ میلیون گردشگر میشود.
تاریخچه زبان فارسی:
از زمان آغاز ارتباطات فرهنگی ایران و فرانسه حدود 400 سال میگذرد. هنگامی که صفویان با دولت نیرومند عثمانی در مبارزه بودند، نخستین گروه کشیشان فرانسوی برای تبلیغ آیین خود به ایران آمدند و ایرانیانِ مسلمان، با مهربانی و مهمان نوازی از آنان پذیرایی کردند و آنان را با زبان و فرهنگ خود آشنا کردند. در پی همین آشناییها بود که در سال 1634 میلادی گلستان سعدی و در سال 1644 انوار سهیلی واعظ کاشفی به فرانسه ترجمه شد و در سال 1635 نخستین دستور زبان فارسی به فرانسه نوشته شد. در سال 1669 مدرسۀ «جوانان مترجم» در فرانسه گشایش یافت و زبان فارسی به عنوان یکی از سه زبان اصلی این مرکز آموزشی پذیرفته شد. مدرسۀ «جوانان مترجم» در اواخر سدۀ هجدهم میلادی به «مدرسۀ زبانهای شرقی» تغییر نام داد و فعالیتهای مؤثر آن موجب گسترش آشنایی فرانسویان با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی شد و به دنبال آن، آثار بزرگانی چون: فردوسی، عطار، سعدی، جامی و ... به فرانسه ترجمه شد و ترجمۀ این آثار بر نوشتههای بسیاری از نمایشنامه¬نویسان، شاعران و نویسندگان فرانسوی تأثیرِ آشکار گذاشت. تأثیر گستردۀ آثار سعدی بر نمایشنامه¬نویسان و سخنورانی همچون: هوگو، دیدرو، ولتر، گییو دوسه، لویی آراگون و دیگران مثال زدنی است.
در سه منطقه از کشور فرانسه چراغ آموزش رسمی زبان فارسی و فرهنگ ایرانی دایر است: یکی در مرکز فرانسه، در شهر «پاریس»، یکی در شرق فرانسه، در شهر «استراسبورگ» و دیگری در جنوب فرانسه، در شهر «اِکس آ پرُوانْس» نزدیک شهر مارسی در کنار دریای مدیترانه.
در شهر پاریس، مرکز فرانسه، چند مرکز به طور رسمی در پیوند با آموزش زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی فعالیت میکنند؛ یکی از این مراکز «مؤسسۀ ملی زبانها و تمدنهای شرقی» است؛ مرکز دیگری که در آن جا زبان فارسی آموزش داده میشود، مرکز تحقیقات و آموزش «لوور» است که در حال حاضر آقای «پییرلوکاک» متخصص زبانهای پیش از اسلام- اوستایی و پهلوی- در آن جا آموزش میدهند. این مرکز بیشتر برای مبتدیان است که میخواهند با زبانهای پیش از اسلام ایران آشنا شوند. یکی دیگر از مراکزی که در پاریس زبانهای پیش از اسلام را آموزش میدهد «مدرسۀ عالی مطالعات»، در منطقۀ سوربن است. در این مدرسه، دورههای پیشرفتۀ دکتری نیز دایر است و حضور کسانی چون آقای امیر معزی متخصص ادیان، به ویژه دین اسلام و تشیع، آقای پییرلری (متخصص عرفان) و فرانس گروُنه (متخصص زبان پهلوی)، ارزش علمی این مرکز را بالا برده است. اخیراً آقای فرانس گرونه «کارنامۀ اردشیر بابکان» را ترجمه کرده و توضیحاتی بسیار ارزشمند بر آن اَفزوده است.
«مرکز ملی تحقیقات علمی» از مراکز معتبر دیگریست که به صورت پژوهشگاه است و در آن جا تدریس نمیکنند. امّا دو کرسی مخصوص ایران در آن جا وجود دارد که یکی مربوط به زبان اوستایی و ارتباط و مقایسۀ آن با سانسکریت است و دیگری مطالعات تاریخی ایران که آقای «پییر بریا» متخصص تاریخ ایران در زمان هخامنشی مسئولیت این کرسی را بر عهده دارد. دانشگاه پاریس 3 (سوربن) نیز از مراکز بسیار مهم آموزش زبان و ادبیات فارسی است که دورههای مختلف تحصیلی در آن جا دایر است.
«مؤسسۀ ملی زبانها و تمدنهای شرقی فرانسه» (اینالکو)، که پیش از این بدان اشاره شد، یکی از مراکز قدیمی است که بیش از سه قرن است در آن جا زبان فارسی آموزش داده میشود. پیشینۀ تاریخی این مؤسسه به قبل از انقلاب فرانسه و به دوران سلطنت لوئی چهاردهم مربوط میشود. زمانی که دولت وقت فرانسه برای گسترش ارتباطهای مستقیم خود با شرق به دنبال ابزارهای مناسب میگشت و در سال 1669 میلادی، مرکزی به نام «مدرسۀ زبان برای جوانان» به منظور تربیت جوانان فرانسوی برای ایفای نقش مترجم در کشورهای شرقی پایه گذاری کرد. امّا پس از انقلاب فرانسه در سال 1795 میلادی، به دنبال همان اهداف پیشین در محوطۀ کتابخانۀ ملی فرانسه، آن مرکز با عنوان «مدرسۀ ویژۀ زبانهای شرقی» بازگشایی شد و سه زبان عمدۀ شرقِ مسلمان یعنی فارسی، عربی و ترکی در آن جا آموزش داده شد. در سال 1971 این مؤسسه به دانشگاه پاریس 3، یعنی سوربن جدید پیوسته شد و در اثر آن تعداد دانشجویان، به گونهای چشمگیر افزایش یافت. زبان فارسی یکی از سه زبانی است که از آغاز پایهگذاری این مؤسسه آموزش داده میشده است و افراد نامداری همچون: لویی لانگلس، آنتوان لئونارد دوشزی، شارِل شِفر، محمد قزوینی، هانری ماسه، ژیلبر لازار، هانری دوفوشهکور و کریستف بالایی تا کنون ریاست بخش فارسی را در مؤسسه بر عهده داشتهاند.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی :
مراکز:
1- رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در پاریس
2- مرکز مطالعات و پژوهش های ایرانی آلزاس
3- پارلمان شورای اروپا
4- مرکز ایران و فرانسه
مدارس:
- مجتمع آموزشی و پرورشی سعدی
اتاق های ایران :
- اتاق مطالعات ایران در دانشگاه اکس مارسی
کرسی های دانشگاهی:
1. دانشگاه استراسبورگ
2. اینالکو (انستیتوی ملی زبانها و تمدنهای شرقی (INALCO)
3. دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه اکس مارسی
اسناد و قراردادهای همکاری:
- تفاهم نامه همکاری جهت راه اندازی اتاق ایران در دانشگاه اکس مارسی
مشاهیر ادبی:
1. پروفسور حسین بیک باغبان
2. خانم دکتر لیلی انور
3. شارل هانری دوفوشه کور
4. هانری کربن - وفات :October 7, 1978 (age 75 years)
5. ژیلبر لازار - وفات: September 6, 2018 (age 98 years)
