وضعیت زبان فارسی در اسپانیا
معرفی کشور اسپانیا:
کشور اسپانیا در جنوب غربی قاره اروپا در نزدیکی کشورهایی همچون فرانسه و پرتغال قرار دارد. این کشور جزو اتحادیه اروپا است و جزو زیباترین و پربازدیدکننده ترین کشورهای این قاره به شمار می رود. اسپانیا سالانه افراد بسیاری را از سراسر دنیا به سمت خود می کشاند. این کشور از شرق با دریای مدیترانه و از غرب با اقیانوس اطلس در تماس است. شهرت اسپانیا برای آثار باستانی، بناهای تاریخی و زیبایی های طبیعی آن است. همین موارد، سالانه میلیون ها گردشگر را از نقاط مختلف دنیا به سمت اسپانیا جذب می کنند.اسپانیا آب و هوای تغیری دارد. جنوب شرق اسپانیا، تابستان های داغ و زمستان های معتدل مدیترانه ای دارد. مناطق خشک مرکزی آن نیز تابستان های گرم و داغ و زمستان های سرد و خشک دارند. مناطق کوهستانی نیز تابستان های خنک دارد.جمعیت اسپانیا 4677 میلیون نفر می باشد. ومادرید پایتخت اسپانیا است حکومت در اسپانیا پادشاهی مشروطه میباشد که در آن سلطنت موروثی است. زبان رسمی اسپانیا اسپانیولی می باشد. دین مردم اسپانیا مسیحیت کاتولیک بوده و از نظر فرهنگی اسپانیا یک کشور غربی است.
تاریخچه زبان فارسی:
زبان فارسی در اسپانیا هیچگاه حضور جدی نداشته است. آنچه این موضوع را تشدید نموده، حضور کمرنگ ایرانیان در این کشور اروپایی و ارتباطات بسیار کم در زمینه های مختلف بوده است. از جمله دلایل جدی نگرفتن زبان فارسی در اسپانیا و نبودن بخش مستقلی در دانشگاه های این کشور می توان به تمرکز مطالعات اسلام شناسی در دانشگاه های اسپانیا به تاریخ و ادب اندلس مسلمان و در نتیجه غفلت و یا حذف ایران و حتی خاورمیانه عرب، حضور اندک ایرانیان در این کشور و در نتیجه ارتباطات کم در مقایسه با بعضی کشورهای دیگر اروپایی مثل فرانسه و آلمان و همچنین عامل مهم فقدان برنامه ریزی بلندمدت فرهنگی در دوره حضور رسمی ایران در اسپانیا اشاره کرد.
اولین قدم ها برای آموزش زبان فارسی در دانشگاه های اسپانیا در آئوتونومای مادرید در اوایل دهه 70 میلادی برداشته شد. در آن زمان مؤسسه ای به نام Instituto de Estudios Orientales y Africanos (مؤسسۀ مطالعات شرقی و آفریقایی) آغاز به کار نمود که در تأسیس آن، انجمن خاورشناسان اسپانیا نقش عمده ای داشته است. در آن مؤسسه، زبان فارسی در کنار دیگر زبان های زنده جهان از قبیل ترکی، روسی، ژاپنی و ... تدریس می شد. گویا تدریس زبان فارسی به عهده استادانی بوده که از ایران اعزام می شده اند و حتی خود دولت ایران حقوق آنها را پرداخت می کرده است.کمی پس از آن و در همان دانشگاه، تقریباً در سال 1975، زبان فارسی بخشی از برنامه درسی- درس اختیاری- مطالعات زبان عربی و اسلام-شناسی قرار گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دو دهه اخیر، تعدادی از استادان زبان فارسی مانند دکتر میر جلالالدین کزازی، دکتر میردامادی، خانم دکتر مهری باقری و دکتر محمد غلام از سوی وزارت علوم ایران با مأموریت ثابت در دانشگاه بارسلون به تدریس زبان فارسی و ایران شناسی پرداخته اند.
جالب است که، از میان اسپانیولی ها، پیشگام آموزش زبان فارسی در اسپانیا خواکین رودریگز ورگاس است، فردی که در دهۀ 80 میلادی به صورت خودآموز موفق به فراگیری زبان فارسی می شود و بعد، بدون هیچگونه حمایتی از طرف نهادهای ایرانی، ولی با کمک مالی ریاست دانشکدۀ زبانشناسی دانشگاه سویل، در دهۀ 90 در این دانشگاه به تدریس زبان فارسی مبادرت می ورزد و سال ها زبان فارسی را در این دانشگاه تدریس می نماید (از 1995 تا 2005). او با تلاش تحسین برانگیز، تبدیل به یکی از مترجمان توانا می شود و آثار مهمی چون «گلستان سعدی»، «جوامع الحکایات عوفی» و غیره، و از ادبیات معاصر، آثاری چون «سو وشون» سیمین دانشور و ... را ترجمه می کند. در سال 2017 نیز برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد بابت ترجمه اسرار التوحید فی مقامات ابو سعید ابولخیر.
در دانشگاه های دیگر و در چارچوب توافقات دوجانبه با رایزنی فرهنگی ایران، دانشگاه های کمپلوتنسه(آقای سعید هوشنگی)، بارسلون (خانم بهجت مهدوی)، سالامانکا (خانم نازیا برنی)، آلیکانته (آقای خوسه فرانسیسکو کوتیاس فرر ) و ویگو (خانم مینا شایان)، آموزش این زبان به عنوان واحدهای اختیاری در برنامۀ دانشگاهی قرار داده اند. زبان فارسی نیز همچنان واحد اختیاری در دانشگاه آئتونومای مادرید می باشد و خانم نادره فرزام نیا آن را تدریس می کند.
در زمینۀ آموزش زبان فارسی به علاقه مندان، تا سال 1389 کلاس های آزاد برای علاقه مندان چه خارجیان و چه فرزندان ایرانیان مقیم وجود نداشت تا اینکه به همت رایزنی فرهنگی، این کلاس ها ابتدا در مادرید و سپس در بارسلون راه اندازی شد. در مادرید این کلاسها در خود رایزنی فرهنگی برگزار می شود و تا کنون به تدریس تا سطح شش رسیده است (75 ساعت درس برای هر سطح). و اما از کلاس بچه ها، متأسفانه، امسال به دلیل کمبود ثبت نام رایزنی فرهنگی مجبور شد این کلاسها را لغو کند، هم در مادرید و هم در بارسلون. بهر حال، از دستاوردهای مهم در حوزۀ زبان فارسی در بارسلون، امضاء توافقنامۀ جدید با دانشگاه این شهر در سال 1389 بود که منجر به احیاء وراه اندازی مجدد زبان فارسی در بارسلون آن هم نه در انستیتوی خاور نزدیک که زبان های غیر متداول و باستانی تدریس می شد، بلکه در انستیتوی زبان های مدرن ودر کنار 15 زبان زندۀ دیگرجهان بود. در حال حاضر فارسی در این دانشگاه توسط خانم بهجت مهدوی و در سه سطح تدریس می شود.
با اقدامات به عمل آمده به ویژه با راه اندازی کلاس های آزاد برای علاقه مندان به زبان و ادبیات فارسی توسط رایزنی فرهنگی، تعداد فارسی آموزان بین سال های 1389 تا کنون از مجموع فراگیران در طول دو دهۀ قبل از آن فراتر رفت. به عنوان مثال، این سال تحصیلی -19-2018 تعداد ثبت شدگان در رایزنی فرهنگی به 48 نفر رسیده است. در حال حاضر تدریس این کلاسهای رایزنی به عهدۀ آقای خواکین رودریگز ورگاس و خانم فاطمه تفرشی می باشد.
تعداد کتبی که در زمینۀ زبان فارسی (اعم از فرهنگ لغات، دستور گرامر و روش آموزشی) به اسپانیولی نوشته شده است نشانگر وضعیت نامساعد زبان فارسی در اسپانیا می باشد، که، ناگفتته نماند، به مراتب خیلی بهتر از امریکای لاتین می باشد. قابل توجه نیز است که تمام کتابها در این زمینه از سال 2001 تا کنون نوشته شده اند.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی:
مراکز آموزش زبان فارسی :
1. رایزنی فرهنگی ج.ا.ا. در مادرید
2. مؤسسه آل البیت (ع) شهر مادرید
3. خانۀ آسیا
4. مرکز آموزش زبان فارسی خیام
مراکز دانشگاهی:
1. دانشگاه بارسلون https://www.ub.edu/web/ub/en/index.html
2. دانشگاه سالامانکا https://www.usal.es
3. دانشگاه کمپلوتنسه - مادرید https://www.ucm.es/english
4. دانشگاه ویگو https://www.uvigo.gal/en
5. دانشگاه آلیکانته https://www.ua.es/en
6. دانشگاه آوتونوما – مادرید https://www.uam.es/ss/Satellite/en/home.htm
اتاق های ایران :
- اتاق ایران در دانشگاه سالامانکا
مشاهیر ادبی:
1- دکتر خواکین رودریگز وارگاس:
خواکین رودریگز ازمعدود ایرانشناسان پرکار اسپانیاست که به دلیل عشق و علاقه به فرهنگ و تمدن ایران و زبان و ادبیات فارسی، به صورت خودآموز زبان فارسی را از سال 1992در اسپانیا فرا می گیرد و سپس پیشگام آموزش زبان فارسی به هموطنان خویش می شود. او بدون هیچ حمایتی از سوی نهادهای ایرانی اقدام به راه اندازی دوره های آموزش زبان فارسی در دانشگاه شهر زادگاه خود، یعنی سوییا می کند و ده دوره را در آن دانشگاه از سال 1996 تا 2004 برگزار می نماید. با آغاز همکاری وی با رایزنی فرهنگی و راه اندازی دوره های آزاد زبان فارسی از سال 2009 تدریس کلاس های زبان فارسی را به عهده می گیرد. همزمان به مدت یکسال هر هفته با سفر به شهر بارسلون به تدریس درکلاس های فارسی دانشگاه بارسلون می پردازد. در کنار این امر به ترجمه آثار ادبی مختلف ایران مبادرت می ورزد که ترجمه گلستان سعدی، گل سر سبد ترجمه های وی محسوب می شود.
خواکین رودریگز به عنوان متخصص ادبیات کلاسیک ایران در ترجمه جوامع الحکایات عوفی، با تحقیق و دقت علمی برخی از اسامی نام برده شده در کتاب را که در متن فارسی نیز وجود نداشت، شناسایی و در ترجمه اسپانیایی معرفی نمود که این ویژگی منحصر به فرد ترجمه این اثر به شمار می رود.
کتاب دستور جامع زبان فارسی امروز به زبان اسپانیولی حاصل سال ها تحقیق و تجربۀ وی در امر تدریس است. مقدمه کتاب، به بررسی پیشرفت و تکامل زبان فارسی از فارسی باستان تا فارسی امروز، مقایسه دستوری و آوایی زبان فارسی در طول تاریخ، احیای فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در زمان سامانیان، تاثیر زبان عربی،گسترش زبان فارسی و تأثیر آن در اقوام غیر ایرانی در آسیای مرکزی، آسیای صغیر و هند می پردازد. این کتاب در پنج بخش تقسیم بندی شده است.
با همت وی نخستین نشریه ایرانشناسی به زبان اسپانیولی با عنوان "دنیای ایرانی" Mundo Iranio در سال 2011 راه اندازی و تاکنون سه شماره منتشر شده است. http://www.mundoiranio.com
خواکین رودریگز از بنیانگذاران انجمن ایرانشناسان اسپانیاست که در سال 2011 تأسیس شد و هم اکنون دبیر این انجمن است. http://www.iranologia.es
