وضعیت زبان فارسی در اتریش

معرفی کشور:
 اتریش، کشوری در غرب قاره‌ اروپا و سرشار از مناظر طبیعی و چشم‌نواز به شمار می‌رود که به دلیل هنر، موسیقی و بناهایی با معماری شگفت‌انگیز، لقب مهد تمدن معماری و موسیقی جهان را به خود اختصاص داده است. کشور اتریش از جنوب با ایتالیا و اسلوونی، از غرب با سوئیس و لیختن‌اشتاین، از شرق با اسلواکی و مجارستان و از شمال با جمهوری چک و آلمان مرز مشترک دارد. وسعت این سرزمین ۸۳ هزار و ۸۷۹ کیلومتر مربع است و جمعیتی حدود ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در آن زندگی می‌کنند.

وین، پایتخت اتریش است و گراتس، سالزبورگ، لینتس و اینسبروک از مهم‌ترین شهرهای این کشور به‌شمار می‌روند. زبان رسمی مردم اتریش، آلمانی است و در برخی از مناطق این کشور، مردم به زبان‌های کروات، مجاری و اسلوونیایی نیز صحبت می‌کنند. واحد پول استفاده شده در اتریش یورو (€) محسوب می‌شود و این سرزمین نقش تعیین‌کننده‌ای را در مناسبات اروپا و جهان دارد. حکومت در اتریش به صورت جمهوری پارلمانی فدرال است و صدر اعظم در کنار رئیس جمهوری، از رجال مهم سیاسی هستند. دین ۵۷٪ از ساکنان اتریش را مسیحیت کاتولیک تشکیل می‌دهد و بعد از آن اسلام با ۷٪، مسیحیت ارتدوکس با ۶٪ و پروتستان با ۳٪ قرار گرفته‌اند.

تاریخچه زبان فارسی: 
سال 1754 میلادی نقطه عطف ورود و نفوذ زبان فارسی به غرب محسوب می شود هنگامی که در آن سال، آموزش زبان های شرقی از جمله فارسی در آکادمی شرق که به دستور ملکه ترزا بنیاد شده بود، شروع شد. در این زمان، کتابی به عنوان « گلچین ادبی ایران» به کوشش "فن اشترومر" انتشار یافت و به ملکه ماریا ترزا تقدیم شد. در مقدمه آن کتاب نوشته شده بود " تا در امپراطوری تو کسی نباشد که نتواند به زبان های شرق از جمله فارسی صحبت کند." آثار دیگر زبان فارسی که از اواسط قرن 17 به چاپ رسیدند، ترجمه کتاب " تاریخ ملوک" از خواند میر تحت عنوان " تاریخ اولین پادشاه ایران" اثر برنارد فون یتیش (در سال 1782)، ترجمه شاهنامه فارسی، ترجمه اشعار حافظ (توسط بارون رویچسکی) و ترجمه اشعار مولانا (در سال 1799 توسط یاکوپ و الن برگ) بودند. 
    پس از این سال ها ستاره ای در آسمان ادبیات ایران و آلمان شروع به درخشش کرد. "یوزف فون هامر پورگشتال" که بعدها به پدر شرق شناسی و ایران شناسی شهرت یافت و از علاقمندان پرشور ادب و فرهنگ ایران بود. برای اولین بار در اواخر قرن 17 مرکز شرق شناسی سلطنتی اتریش به دستور ملکه اتریش تأسیس شد و هامرپورگشتال از نخستن فارغ التحصیلان این مرکز به حساب می آید. از قرن 18 میلادی خاندان هایسبورگ ها که به ترویج فرهنگ بین المللی علاقه وافری داشتند، بنا بر پیشنهاد همسر هامرپورگشتال که در دربار سلطنتی نفوذ داشت، فرهنگستان شرقی امپراطوری را که بعدها به نام مؤسسه شرقی هامرپورگشتال مطرح شد، بنیاد نهاد. هامرپورگشتال اولین فرهنگ لغت ایرانی آلمانی را نگاشت که هم اکنون در دانشکده شرق شناسی دانشگاه وین، نسخه ای از آن موجود است. او بین سال های 1809 تا 1818 میلادی، مجله ای به نام "مخزن الکنوز الشرقیه" را به منظور ترجمه و چاپ مهم ترین آثار ادبیات شرق در وین منتشر ساخت که بدون شک می توان آن را نخستین نشریه خاورشناسی در اروپا دانست. آشنایی وی با ادبیات عرفانی او را بر آن داشت که به ترجمه گلشن راز اثر محمود شبستری بپردازد. تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی و تاریخ وصاف از دیگر آثار ترجمه شده او به حساب می آید. احاطه او به ادبیات ایران وی را خالق اثری به نام گلچین اشعار دویست شاعر ایرانی ساخت. او در این اثر بسیاری از سخنسرایان ایرانی را به اروپاییان شناساند. ترجمه خسرو و شیرین و دیوان حافظ از دیگر آثار اوست. مطالعه اثر مذکور بود که منبع الهام گوته شاعر معروف آلمانی در سرودن دیوان شرقی و غربی شد. در نهایت گوته این اثر را در سال های 1812 تا 1814 در دو جلد منتشر ساخت و این نخستین بار بود که ادبیات آلمان متأثر از ادبیات فارسی شد. فردریش روکرت یکی دیگر از ایران‌شناسان و پژوهشگرانی بود که به ترجمه و چاپ آثار فارسی اقدام کرد. ترجمۀ چهل و چهار غزل از دیوان شمس، شعرهای حافظ، شاهنامۀ فردوسی، شعرهایی از سعدی و جامی و کتاب «هفت قلم» از کارهای او است.کتاب «چهلستون» که پیتر بدیک به زبان لاتین نوشت و به سال ۱۶۷۸م در وین به چاپ رسید، از نخستین سفرنامه‌هایی است که در اتریش به زبان فارسی منتشر شده است و از نسخه‌های نادر موجود در کتابخانۀ ملی اتریش است. از دیگر کتاب‌های چاپ شده در اتریش، یکی هم کتاب «شیوۀ معماری ایرانی» اثر فیشر فن ارلاخ است. در اتریش آثاری فراوان از زبان فارسی، به ویژه متن‌های پهلوی ترجمه و چاپ شده است که ذکر آن ها در این گفتار نمی‌گنجد. 
    کتابخانۀ عمومی شهر وین حدود ۴۰۰ هزار جلد کتاب دارد و در آن کتب ادبی به ۳۰ زبان دنیا موجود است. بخش ادبیات و زبان فارسی کتابخانه، همیشه مورد توجه ویژۀ مراجعه کنندگان بوده است. در کتابخانۀ عمومی شهر وین حدود ۶۰۰ جلد کتاب فارسی موجود است که سالانه ۱۵۰۰ بار به امانت گرفته می شود. حدود ۱۰۰ جلد کتاب به زبان فارسی در زمینه های مختلف از سوی رایزنی فرهنگی ایران به این کتابخانۀ عمومی اهدا شده است. 
    کتاب‌های زیادی از آثار ادبی ایران در مراکز اسناد خطی و کتابخانه‌های اتریش موجود است که مهم‌ترین آن ها کتاب «الابنیه عن حقایق الادویه» اثر ابومنصور موفق هروی به خط اسدی توسی (نوشته شده به سال ۴۴۷ ق.) است که از آن به عنوان قدیم‌ترین نسخۀ فارسی موجود یاد کرده‌اند. این کتاب در کتابخانۀ ملی اتریش نگه‌داری می‌شود؛ می‌گویند در کتابخانۀ دانشگاه وین، چهل هزار نسخۀ خطی فارسی از آثار شاعران و دانشمندان ایرانی وجود دارد.
با این مقدمه، می توان دریافت اتریش جزو کشورهایی است که محققان آن در ابتدا به صورت فردی و بر مبنای علائق شخصی جذب فرهنگ و تمدن ایران شدند و پس از آشنایی با عرفان اسلامی، از طریق الهام از آثار بزرگان و مفاخر ایران با خلق آثار ماندگار نام خود را در ادبیات کشورشان جاویدان ساختند. نکته مهم این که پس از انتشار آثار آنان بود که به بنیان نهادن مراکز تحقیقاتی و ایران شناسی روی آوردند و برای مثال، پدر شرق شناسی در اتریش، هامرپورگشتال و در فرانسه، هانری کربن از بانیان اصلی ترویج شرق شناسی در اروپا محسوب می شوند. فعالیت های مربوط به زبان و ادب فارسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل تغییرات و تحولات ناشی از تغییر در نظام سیاسی ایران، به مدت چند سال دچار وقفه گردید. اما این فترت چندان به درازا نکشید و از سال 1364 فعالیت های رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران شروع شد و برگزاری منظم تدریس کلاس های فارسی قوت گرفت. این کلاس ها تاکنون و بلا انقطاع در محل رایزنی فرهنگی کشورمان ادامه داشته است. 

مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی 

•    مراکز آموزش زبان فارسی  (4)
1-    رایزنی فرهنگی ج.ا.ا. در وین 
2-    مرکز اسلامی امام علی (ع)     http://www.izia.at 
3-    مرکز زبان آموزی دکترانگلهارت     http://www.persisch.at
4-    مؤسسۀ هامر پورگشتال    http://orient-gesellschaft.at/sprachkurse-orient-akademie  

•    مدارس (5) 
1-    آموزشگاه پروین اعتصامی:  http://www.gifwien.com
2-     بنیاد فرهنگی نونهالان
3-    کلاس فارسی‌آموزی شهر سالزبورگ 
4-    آموزش زبان فارسی در 5 مدرسه دولتی اتریش
5-    مجتمع آموزشی فارابی: فعلا دایر نیست.

•    کرسی های دانشگاهی (8)
1-    مؤسسه شرق شناسی دانشگاه وین: این مؤسسه در سال 1900 میلادی تأسیس شد و در بخش مربوط به زبان های باستانی ایران، تحقیقات فراوانی را به انجام رسانیده است. این مؤسسه دارای کتابخانه بسیار غنی از نظر کمی و کیفی است. رشته زبان فارسی در این مؤسسه به عنوان رشته فرعی در گرایش های اسلام شناسی و ایران شناسی تدریس می شود.

نشانی وبگاه(سایت) : https://sprachenzentrum.univie.ac.at/en 

2-    مؤسسه اسلام شناسی دانشکده خاورشناسی دانشگاه وین:  https://iits.univie.ac.at
3-    انستیتو مطالعات ایران وابسته به آکادمی علوم اتریش: انستیتو ایرانشناسی یک مؤسسۀ مطالعاتی، پژوهشی و تحقیقاتی وابسته به آکادمی علوم اتریش است که در زمینه های مطالعات فرهنگ شناختی، جامعه شناسی، زبان شناسی(شاخه زبان ایرانی)، هنرهای اسلامی، علوم ادبی و تاریخی فعالیت می کند. از جمله کارهای با ارزش این انستیتو، اثر 11 جلدی "نامنامه ایرانی" است.

نشانی وبگاه(سایت):   https://www.oeaw.ac.at
4-    مؤسسه واژه شناسی هند و ایرانی دانشکده کارل فرانسیس دانشگاه شهر گراتس: این مؤسسه در سال 1891 میلادی به نام بخش آریایی مؤسسه خاورشناسی دانشگاه گراتس تأسیس شد و در سال 1926  با مؤسسه هند و ژرمنی دانشگاه گراتس ادغام شد و از مجموعه آنها مؤسسه علمی تطبیقی زبان ها به وجود آمد. همایش هایی با عنوان "فرهنگ و ادب ایران" و ایران، دیروز، امروز و فردا در این دانشگاه و با حضور محققان اروپایی برگزار شده است. نشانی وبگاه(سایت): https://treffpunktsprachen.uni-graz.at/de/lehre/fremdsprachenkurse
5-    دانشکده فلسفه دانشگاه وین:   https://philosophie.univie.ac.at
6-    دانشکده فلسفه دانشگاه اینسبورک :  https://www.uibk.ac.at/philosophie
7-    دانشکده مردم شناسی دانشگاه وین:   http://www.wegweiser.ac.at/univie/A547.html
8-    دانشکده مردم شناسی دانشگاه اینسبورک:   https://www.uibk.ac.at/sprachenzentrum

•    مشاهیر ادبی: (3) 
1-    یوزف فون هامر پورگشتال
2-    دکتر نصرت الله رستگار
3-    پروفسور برت فراگنر