وضعیت زبان فارسی در کشور آلمان
معرفی کشور:
آلمان کشوری است واقع در اروپای مرکزی با عنوان رسمی جمهوری فدرال آلمان. این کشور عضو اتحادیهی اروپاست. نظام حکومتی در آلمان جمهوری پارلمانی است. آلمان یک اتحادیه است. اعضای اتحادیه، 16 ایالت آن هستند. به دلیل برخورداری این ایالت ها از خودمختاری در امور مختلف، نظام سیاسی و اداری آلمان، فدرالی خوانده میشود. مرکز اتحادیۀ آلمان و محل استقرار حکومت، شهر برلین است. عنوان رسمی شهر برلین، شهر مرکزی اتحادیه است. بن، پایتخت سابق آلمان غربی، شهر اتحادیه خوانده میشود. این عنوان از سال ۱۹۹۴، پس از تغییر پایتخت، به آن داده شد. در بن، نهادهای حکومتی مختلف و شعبات فراوانی از وزارتخانههای مرکزی مستقر هستند. آلمان با داشتن ۸۲ میلیون نفر جمعیت، پرنفوسترین کشور اتحادیۀ اروپاست. همچنین این کشور، عضو سازمان های بینالمللی مختلفی است، از جمله سازمان ملل متحد، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و گروه هشت کشور صنعتی.
تاریخچه زبان فارسی:
آلمانیها هنگام رفت و آمد به ایران، در دورۀ قاجار و در زمان ناصر الدین شاه، با آداب و رسوم و فرهنگ و تمدن ایران بیشتر آشنا شدند و روابط فرهنگی میان این دو کشور بهتر شد و ایرانشناسان آلمانی بیشتر به تحقیق دربارۀ ایرانشناسی اشتیاق پیدا کردند و از این زمان به بعد در آلمان، ایرانشناسی و اسلامشناسی بسیار گسترش پیدا کرد. آدم اولئاریوس (Adam Olearius)، منشی و مشاور سفیر فریدریش سوم که بعداً نیز با آموختن زبان فارسی به ایرانشناسی گروید، در سال 1636 م. با هیأتی به ایران سفر کرد. وی بعد از مراجعت به آلمان، «گلستان» سعدی را به زبان آلمانی برگرداند. ده سال بعد که دوباره به ایران بازگشت، «یادداشتهای تازه دربارۀ سفر شرق» را نوشت. در سال 1654م. نیز ترجمۀ «گلستان» سعدی را با توضیحاتی به چاپ رساند. با استقبال مردم و چاپهای متعدد این کتاب، وی به ترجمۀ «بوستان» سعدی همّت گماشت. او خدمات گرانبهایی در زمینۀ معرفی فرهنگ ایرانی و ادب فارسی به مردم آلمان انجام داده است. حجم مطالعات و کتب منتشر شده به زبان آلمانی توسط شرقشناسان آلمانی دربارۀ ایران و معارف اسلامی از گسترۀ فراوانی برخوردار بوده است. یوهان ولفگانگ فن گوته شاعر و متفکر بزرگ آلمانی و آنه ماری شیمل از چهرههای معروف شهیر و از علاقه مندان به فرهنگ و ادب ایرانی در این کشور به شمار میآیند. گوته، در سال 1819 با تأثیر پذیری عمیق از حافظ، شاعر بزرگ ایرانی و اشعار وی، دیوان «غربی- شرقی» خود را به وی تقدیم کرد؛ اثری که تا به امروز به عنوان مرجعی در خصوص تفاهم و درک شرق و غرب از یکدیگر مورد استناد قرار می گیرد. بسیاری از آثار بزرگان ادب ایران به ویژه غزلیات حافظ، در این کشور به آلمانی ترجمه شده-اند. در قرن بیستم، بسیاری از ایران شناسان آلمانی در محافل دانشگاهی درخشیدند. شمار این عده از ایران شناسان در معرفی فرهنگ و تمدن ایران و زبان و ادب فارسی به آلمانی فراوان است. کارنامۀ پژوهشهای ایرانی در آلمان با ترجمه و انتشار آثاری نظیر مولوی شناسی، ترجمۀ آثار ناصر خسرو، جامی، رباعیات خیام، نظامی گنجوی، غزالی، حافظ، سعدی، شاهنامۀ فردوسی و حتی آثار ادبی معاصر بسیار درخشان است.
در آلمان، آموزش زبان فارسی و مطالعات ایرانی در بیش از 20 دانشگاه این کشور سابقه دارد. همچنین مراکز مطالعات ایران شناسی در آلمان که موضوعات مختلفی مانند اسلام شناسی، زبان شناسی و مطالعات خاورمیانه، را دنبال میکنند، فراوان است. دانشگاههای بن، بامبرگ، فرایبورگ، مؤسسۀ ایران شناسی دانشگاه برلین، بوخوم، نورنبرگ، فرانکفورت، هامبورگ، گوتینگن و مونیخ و چند مرکز و دانشگاه معتبر این کشور به امر ایران شناسی و مطالعه بر روی آثار ادبی ایران و حتی آموزش زبان فارسی اهتمام دارند. در این میان دانشگاه گوتینگن، یکی از مراکز مهم تحقیق در بارۀ ایران و ایران-شناسی و یکی از قدیمی ترین مراکز تدریس زبان و ادبیات فارسی در آلمان به حساب میآید. کما این که در کتابخانهها، موزهها، دانشگاهها و مراکز شرق شناسی آلمان، صدها نسخه خطی و چاپی فارسی موجود است.
به تازگی (سال 1395) سنای فدرال آلمان در مصوبهای، آموزش زبان فارسی را در چارت مدارس تمام 16 ایالت این کشور در کنار زبانهای فرانسه و انگلیسی تا سطح دیپلم به رسمیت شناخت. از این پس زبان فارسی در تمام ایالات آلمان در چارت درسی مدارس به رسمیت شناخته میشود، حتی اگر در ایالتی تدریس نشود. این طرح در ایالت مکلنبورگ فورپومن با 6/5 میلیون یورو برای احیای روحیه و حس تعلق بیشتر به وطن، یعنی همان ایالت، حمایت میشود. با این مصوبه سنای آلمان، تمام ایرانیان و فارسیزبانان میتوانند از زبان مادری به عنوان یک واحد درسی، که نتایج آزمونهای آن در کارنامۀ تحصیلیشان رسماً درج و قابل استناد خواهد بود، به عنوان زبان دوم و یا سوم بهره ببرند. به نظر می رسد، با توجه به جمعیت 300 هزار نفری ایرانیان مقیم و بیش از نیم میلیون نفری فارسیزبانان در آلمان، فضای جدیدی برای فراگیری زبان فارسی در این کشور پیشرفتۀ اروپایی فراهم شود.
مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی
مراکز:
- رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در برلین
مدارس:
1. انستیتو فردوسی در برلین
2. مدرسۀ زبان فارسی فردوسى در مونیخ
3. کانون ایران یاد و مدرسه ایرانیان مونیخ
4. مدرسۀ فارسی دوسلدورف؛ انجمن مدرسه ایران در آخن
دانشگاه ها:
1. دانشگاه آزاد برلین Freie Universität Berlin))
2. دانشگاه ارلانگن (نورنبرگ) (Universität Erlangen-Nürnberg)
3. دانشگاه بامبرگ (Universität Bamberg)
4. دانشگاه بایروت (Universität Bayreuth)
5. دانشگاه بن (Universität Bonn)
6. دانشگاه بوخوم (Ruhr Universität Bochum)
7. دانشگاه توبینگن(Universität Tübingen)
8. دانشگاه فرایبورگ (Universität Freiburg)
9. دانشگاه کلن( Universität Köln)
10. دانشگاه کیل( Universität Kiel)
11. دانشگاه گوتینگن (Universität Göttingen)
12. دانشگاه لایپزیک (Universität Leipzig)
13. دانشگاه ماربورگ (Universität Marburg)
14. دانشگاه ماینس( Universität Mainz)
15. دانشگاه مونستر( Universität Münster)
16. دانشگاه مونیخ( Universität München)
17. دانشگاه هامبورگ (Universität Hamburg)
18. دانشگاه هاله( ویتنبرگ)( Universität Halle-Wittenberg)
19. دانشگاه هایدلبرگ (Universität Heidelberg)
20. دانشگاه هومبولت برلین( Humboldt-Universität zu Berlin)
21. دانشگاه ینا (Universität Jena)
مشاهیر ادبی :
1. فریدریش روکرت
2. هلموت ریتر
3. هانس هاینریش شِدِر
4. فریتز مایر
5. والتر هینتس
6. هانس روبرت رومر
7. ویلهم آیلرس
