وضعیت زبان فارسی در ایتالیا

معرفی کشور ایتالیا:
ایتالیا از لحاظ موقعیت مکانی در اروپای جنوبی قرار گرفته و از طریق خشکی با چهار کشور اتریش، فرانسه، اسلوونی و سوئیس و از طریق آب با آلبانی، یونان، تونس و کروواسی همسایه می باشد و شبه جزیره ای است که به داخل دریای مدیترانه امتداد می یابد. موقعیت جغرافیایی ایتالیا سبب شده است تا این کشور حد واسط سه حوزه اقلیمی اروپا، آفریقا و مدیترانه واقع گردد.
این کشور دارای آب و هوای غالباً مدیترانه ای، کوهستانی و گرم و خشک است. زمین های ایتالیا اکثراً ناهموار و کوهستانی و دارای تعدادی فلات و سواحل شیب دار است. بلندترین نقطه ایتالیا "مونته بیانکو" با ارتفاع 4748 متر می باشد. این کشور دارای منابع طبیعی از قبیل جیوه، مرمر، گوگرد، گاز طبیعی و منابع نفت خام، ماهی، ذغال سنگ و زمین های کشاورزی است.
ایتالیا به پایتختی رم، دارای 20 استان است. مهمترین شهرهای ایتالیا رم، میلان، ناپل، فلورانس، بولونیا، کاتانیا و ونیز می باشد.
جمعیت ایتالیا  در سال 2008 حدود 60،017،677 میلیون نفر بوده است که بخش اعظم آنها (3/67) دارای سنین 15 تا 64 سال هستند و نرخ رشد جمعیت 05/0% است.

کشور ایتالیا به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود که در مرکز مدیترانه واقع است همواره محل تردد و برخورد با سایر اقوام و ملل بوده است که این امر تأثیرات فرهنگی بسیاری بر جا نهاده است. شاید به همین دلیل باشد که از ایتالیا به عنوان کشوری با پشتوانه فرهنگی بسیار غنی یاد می شود. یونسکو مدعی است که بیش از 50 درصد آثار و مفاخر و میراث فرهنگی جهان در ایتالیا قرار دارد. در این کشور بیش از 3000 موزه وجود دارد.
دو کشور کوچک « واتیکان » و « سن مارنیو » در داخل ایتالیا واقع شده اند.

تاریخچه زبان فارسی: 
متعاقب مبادله ی سفرای ایران تحت حکومت قاجار با ایتالیای متحد، ضرورت های ارتباطی منجر به آغاز آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های ایتالیا گردید. این روابط در دوره ی پهلوی؛ به ویژه پس از سفر سال 1337 شمسی شاه وقت به کشور ایتالیا تحکیم گردید؛ به نحوی که سال های دو دهه 40 و 50 شمسی نقطه ی عطفی در  روابط دو کشور بود.
جاکومو لینیانا  (1891-1827 م.) زبان شناس ایتالیایی و استاد ادبیات تطبیقی و لغت شناسی هند و ایرانی در دانشگاه شرق شناسی شهر ناپل؛ متعاقب سفر به ایران، در فاصله زمانی سال های 1865-1863 م. زبان فارسی را در این دانشگاه تدریس می نمود و در ادامه، ده وینچنتیس (1907-1845 م.) و  بونلی  (1947-1865 م.) مطالعات ایران شناسی در این دانشگاه را ادامه دادند.
اگر چه کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شرق شناسی ناپل از سال 1957 م. تحت ریاست الساندرو بائوزانی  (1988-1921 م.) به طور رسمی تأسیس یافت و به مدت 14 سال فعالیت این کرسی تحت مدیریت وی ادامه یافت؛ اما آموزش زبان و ادبیات فارسی به طور مستمر از سال 1878 م. در این دانشگاه آغاز گردیده بود.
علاوه بر بائوزانی؛ گراردو نیولی (2012-1937 م.) نیز از سال 1968 م. با تصدی کرسی مطالعات ریشه شناسی زبان فارسی، به توسعه مطالعات ایران شناسی در این دانشگاه یاری رساند؛ امری که در ادامه از سال 1980 م. با تصدی کرسی زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه توسط جووانی ماریا درمه  (2011-1935 م.) تحقق یافت؛ به ویژه که از سال 1984 م. دوره های دکترای ایران شناسی با دو گرایش ایران پیش و پس از اسلام نیز در این دانشگاه آغاز به فعالیت نمود.
از دیگر اساتید برجسته ی این دانشگاه می توان به تورخان گنجه ای و حشمت مؤید؛ بومباچی (1979-1914 م.)؛ شراتو  و فیلیپانی رونکونی  اشاره نمود؛ همچنین، روسی  از سال 1980 م. تدریس ریشه شناسی زبان فارسی را در این دانشگاه بر عهده داشت و پرووازی  زبان شناس؛ به همراه رحیم رضا متخصص ادبیات هند و ایرانی و باستان شناسانی نظیر تادئی  و توزی  نیز جملگی در پیشبرد مطالعات ایران شناسی در این دانشگاه نقش مهمی ایفا نموده اند.
آغاز آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ساپینزای  شهر رم به سال1871 م. باز می گردد؛ امری که سال ها بعد در 1975م. به تأسیس کرسی زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه انجامید. از برجسته ترین اساتید این دانشگاه می توان به روسی (1955-1894 م.) اشاره نمود که از سال 1948-1938 م. به تدریس زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه اشتغال داشته است؛ همچنین،  الساندرو بائوزانی از سال 1971 م. به این دانشگاه منتقل گردید و تا سال 1987 م در این دانشگاه به فعالیت مشغول بود. از سال 1975 م. هم زمان با رسمیت یافتن فعالیت کرسی زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه، ریاست این کرسی به آنجلو میکله پیه مونته زه  واگذار گردید؛ مضافاً بر این که، پالیارو (1963-1898 م.) متخصص ریشه شناسی زبان فارسی نیز سهم بسزایی در پیشبرد مطالعات زبان های ایران باستان در این دانشگاه داشته است. فعالیت های ایران شناسی در دانشگاه ساپینزا شهر رم از سال 2001 م. تحت عنوان دانشکده ی مطالعات شرق شناسی مدیریت می گردد و اساتیدی نظیر بیانکا ماریا اسکارچا  به ویژه در پیشبرد مطالعات شیعه شناسی در این دانشگاه نقش بسزایی ایفا نموده اند.
قدمت مطالعات ایران شناسی در دانشگاه تورین نیز چندان کم تر از دانشگاه ساپینزا در شهر رم  نیست. ایتالو پیتزی که پیش از این از وی یاد شد، از سال 1885 م. زبان و ادبیات فارسی را در این دانشگاه تدریس می نموده است؛ اگرچه تا کنون تدریس مباحث ایران شناسی در این دانشگاه به شکل یک کرسی مستقل انسجام نیافته است.
پیش از این به پیشگامی دانشگاه ونیز در مطالعات ایران شناسی اشاره گردید؛ امری که با تأسیس کرسی زبان و ادبیات فارسی به ریاست جان روبرتو اسکارچا  از سال 1967 م. فصل تازه ای را آغاز نمود. در ادامه با تصدی کرسی تاریخ ادیان ایران و آسیای میانه و آغاز انتشار نشریه ی کوادرنی  با موضوع زبان شناسی ایرانی و مطالعات اورال-آلتایی و قفقازی به سرپرستی وی، تصدی ریاست کرسی زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه از سال 1987 م. به ریکاردو زیپولی  واگذار گردید.
علاوه بر فعالیت های سابق الذکر دانشگاهی در حوزه ی ایران شناسی که سرآغازهای آن به اواخر دوره ی قاجار و اوایل دوره ی پهلوی باز می گردد، در دوره ی متأخر در فاصله زمانی سال های 1978-1975 م. زبان و ادبیات فارسی توسط جووانی ماریا درمه در دانشگاه بولونیا تدریس گردیده و از سال  1978 م. تا کنون نیز به ریاست مائوریتزیو پیستوزو  به فعالیت ادامه داده و اساتیدی نظیر آنتونیو پانائینو  در کرسی ریشه شناسی زبان فارسی(2001-1996 م.) یا کارلو ساکونه   و فائزه مردانی در پیش برد آن همکاری داشته اند.
همچنین، الیئو پرووازی که به واسطه ی تهیه ی لغت نامه ی سغدی شهرت دارد، کرسی ایران شناسی دانشگاه پیزا را از سال 1987 م. فعال نمود؛ یا به همت مارکو مانچینی  از سال 2001 م. کرسی زبان فارسی دانشگاه توشیا در شهر ویتربو  که ریاست آن را در زمان حاضر النا فیلیپونه   بر عهده دارد؛ دایر گردید.

•    مراکز، مدارس و کرسی های آموزش زبان و ادبیات فارسی 

مراکز آموزش زیان فارسی: 
1- رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم

کرسی های دانشگاهی: 
1.    دانشگاه بولونیا
2.    دانشگاه پالرمو
3.    دانشگاه توشا (ویتربو)
4.    دانشگاه کافوسکاری ونیز (دانشکدۀ زبان و ادبیات آسیایی)
5.    دانشگاه لاسپینزا رم (دانشکدۀ مطالعات شرقی)
6.    دانشگاه شرقشناسی ناپل

انجمن ها و کانون ها:
1- انجمن فرهنگی inAsia

مشاهیر ادبی: 
1- سیمون کریستوفُرِتی
2- گراردو نیولی
3- جیان‌روبرتو اسکارچیا
4- ریکاردو زیپولی