ما زبان عربی را هرگز زبان بیگانه نمی شماریم

استاد پیشین ادبیات تطبیقی فارسی و عربی در دانشگاه لبنان بر اهمیت ادبیات ترجمه در تعمیق روابط فرهنگی و انسانی بین ملت های ایران و عرب تاکید کرد و سام خانیانی استاد اعزامی به تونس گفت: ما زبان عربی را هرگز زبان بیگانه نمی‌شماریم.

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، نشست «بررسی علمی پیوندهای زبانی بین فارسی و عربی» به همت دانشگاه علامه طباطبایی و با همکاری انجمن زبان شناسی ایران و بنیاد سعدی برگزار شد.

این نشست به صورت بر خط با حضور کارشناسان و استادان زبان و ادبیات فارسی؛ دلال عباس، استاد پیشین ادبیات تطبیقی فارسی و عربی در دانشگاه لبنان، انور عباس مجید، عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بغداد، علی اکبر سام خانیانی، استاد اعزامی به تونس، محمدنورالدین عبدالمنعم، رئیس سابق گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الازهر و به میزبانی صادق خورشا استاد ادبیات تطبیقی فارسی و عربی دانشگاه علامه طباطبایی امروز ۲۵ بهمن برگزار شد.

در ابتدای این نشست، محمدنورالدین عبدالمنعم، رئیس سابق گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الازهر گفت: بسیاری از ادبای ایرانی شهرت جهانی دارند؛ به طور مثال، فردوسی با شاهکار ادبی‌اش شاهنامه، زبانزد است و حافظ و سعدی از دیگر شاعران بنام و پر آوازه فارسی زبان‌اند.

وی ادامه داد: زبان عربی پس از فتوحات اسلامی در ایران گسترش یافت و ایرانیان به دلیل اینکه آن را زبان قرآن می‌دانستند و مقدس می‌شمردند، تلاش کردند این زبان را فرا گیرند بر آن مسلط شوند و از همین باب ورود کلمات و واژگان عربی به فارسی مشهود است.

رئیس سابق گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الازهر افزود: مشهورترین ورود کلمات عربی به ادبیات فارسی در اثر معروف فردوسی شاعر پارسی‌گوی ایرانی است که تمام تلاش خود را به صورت کامل برای سرودن شاهنامه به زبان فارسی مصروف کرد؛ اما از نظر برخی محققان تعداد ۸۰۰ کلمه عربی در شاهنامه وجود دارد.

این کارشناس در ادامه گفت: دانشمندانی هستند که کتاب‌هایی را به عربی نوشتند؛ مثلاً حکیم بوعلی سینا با کتاب‌های مشهورش شفا و قانون و ابوحامد غزالی و خیام نیز از آن دسته هستند.در برخی مواقع نیز فقط عناوین بعضی از کتاب‌های فارسی از عربی گرفته شده است؛ مثل کتاب‌های تذکرالاولیا جامع التواریخ و...

محمدنورالدین عبدالمنعم ادامه داد: ورود کلمات عربی در زبان فارسی عوامل مختلفی داشته است که رها کردن دین گذشته و به دین اسلام گرویدن یکی از آنهاست و اینکه ایرانیان خط پیچیده پهلوی را آسان کردند؛ درضمن بعضی از کلمات عربی را آسان‌تر از فارسی پیچیده قدیم یافتند.

وی در ادامه افزود: ذوق هنری هرگز فارسی خالص را نمی‌پذیرفت. به سختی می‌توان مترادف برخی از کلمات عربی را در فارسی یافت. بعضی از کلمات مترادف عربی است؛ مثل عبارتی چون سایه کسی را دنبال کردن، به دیده حسرت چیزی نگریستن.

محمدنورالدین عبدالمنعم یادآوری کرد: در حقیقت تغییرات ایجاد شده کلمات عربی در فارسی را به چهار شکل شاهدیم: نخست، تغییرات در تلفظ کلمات، دوم تغییرات در معنا. سوم تغییرات در تلفظ و معنا و چهارم تغییر در کلمات.

وی افزود: در عین حال، زبان عربی از هیچ زبانی اندازه زبان فارسی تاثیر نپذیرفته است. زبان فارسی کلماتی را از زبان‌های دیگر که مفاهیم آن را نیاز دارند، گرفته است و این اتفاق را برای زبان‌های فارسی و عربی و اقتباس آن‌ها از یکدیگر نیز شاهدیم.
ایرانیان با زبان فارسی موجب غنای کتاب‌های عربی شدند.

در ادامه این نشست علمی، دلال عباس، استاد پیشین ادبیات تطبیقی فارسی و عربی در دانشگاه لبنان، گفت: بسیاری از واژگان فارسی را می‌توان در شعرهای شعرای اهل جاهلیت پیدا کرد و این تأثیرگذاری فقط منوط به قبل از اسلام نیست و ایرانیان خدمات بزرگی به اسلام کردند. آن‌ها کتاب‌های عربی تألیف و با زبان خود آن را غنی کردند.‌

وی در ادامه درباره تاثیرات زبان عربی در ادبیات و آثار فارسی و اثرگذاری و نقش واژگان فارسی در زبان فارسی توضیحاتی را عنوان کرد.

این استاد ادبیات تطبیقی فارسی و عربی، گفت: همه ما می‌دانیم ادبیات ترجمه در تعمیق روابط فرهنگی و انسانی بین ملت‌های مختلف بسیار پر اهمیت است و در راستای پیوستگی دیرینه بین ادبیات ایران و عرب، مجاورت جغرافیایی، فرهنگ و دین این دو ملت، مقتضی است هر یک از آنان با زبان همسایه و هم‌کیش خود آشنایی کافی داشته باشند.
وی ادامه تأکید کرد‌: متاسفانه در دنیا مترجمان از فارسی به عربی، عربی‌شان خیلی ضعیف است و مهم‌ترین ضعف نیز در ترجمه به زبان فصیح عربی است.

‌

حضور محسوس ادبیات فارسی در بغداد از دیرباز

در ادامه این برنامه، انور عباس مجید، عضو هیأت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بغداد ضمن تبریک میلاد امام علی (ع) گفت: زبان فارسی از دیرباز در بغداد در کنار زبان عربی و ترکی حضوری محسوس داشته است؛ حتی در نشریات عربی فارسی‌، یا عربی، فارسی و ترکی، به زبان فارسی مسلط بودند و برخی استادان و شعرای معروف عراقی به زبان فارسی واقف بودند. هنوز در زبان محاوره عراقی، واژگان فارسی رواج دارد، اما مردم عادی نمی‌دانند این واژه‌ها فارسی است.

وی در ادامه سخنان خود درباره پیشینه کرسی‌های زبان فارسی در شهرهای مختلف عراق و دانشگاه‌های معتبر این کشور و پیشرفت‌های حاصل از آن در جهت گسترش و آموزش زبان فارسی و پیوند زبانی بین فارسی و عربی، توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: در سال‌های اخیر بنیاد سعدی تلاش‌های مؤثر و قابل قدیری در این باب انجام داده است.

این کارشناس زبان فارسی در ادامه به شرح تعدادی از کلمات فارسی و تغییرات آن در عربی در عناوین شهرها و برخی مفاهیم از لوازم و اسامی و معنا، پرداخت.
وی گفت: در لهجه عراقی واژه‌های فارسی زیادی وجود دارد، به ویژه خیلی از واژه‌های فارسی در جنوب عراق مورد استفاده قرار می‌گیرد. در فارسی نیر کلمات عربی زیادی هست. مثال بسیار جذاب در این باره، استفاده از واژه فارسی «کهربا» در عراق و کلمه عربی برق در فارسی است‌.
وی در پایان اظهار داشت: ارتباطات بین دو ملت ایران و عرب فقط در پیوندهای زبانی خلاصه نمی‌شود و مجاورت جغرافیایی، ارتباطات فرهنگی و مذهبی، اقتصادی نیز بین دو ملت وجود دارد و بسیار مهم است.

‌‌‌‌‌

شاعران و ادبای ایرانی آثار خود را هم به فارسی و هم عربی نوشتند
در ادامه این برنامه، علی اکبر سام خانیانی استاد اعزامی به تونس بیان داشت: ما زبان عربی را هرگز زبان بیگانه نمی‌شمردیم و بسیاری از دانشمندان و شاعران و ادبای ایرانی آثار خود را هم به زبان عربی و فارسی می‌نوشتند.

سام خانیانی افزود: در ایران، با جغرافیای بزرگ از چین تا آن سوی مصر در اعصار ساسانی و صفویه، برایمان میسر نبوده که نژادی و تفکیکی فکر کنیم و چه بخواهیم چه نخواهیم، این جبر خوب جغرافیایی باعث شده، تأثیرات شگفت آن را در ادبیات فارسی ببینیم و نمونه بارز آن سعدی، شاعر بزرگوار ایرانی است که می‌گوید: «بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند». او در شعر خود به قوم یا نژاد خاصی اشاره نمی‌کند.

وی ادامه داد: من فکر می‌کنم سعدی هیچ‌جا از واژه انسان استفاده نکرده و همیشه از واژه بنی آدم استفاده کرده؛ چون می‌خواسته بدون اشاره به نژاد و سرزمین خاصی به واحد یکسان آدمی اشاره کند.

وی در پایان درباره تاریخ حضور و مهاجرت ایرانیان به تونس و مرزبندی‌های سرزمینی و افراد میان نژادی توضیحاتی ارائه کرد.
پایان خبر /