حافظ خالق تصویر دنیای ایرانی و انسان‌شناسی است

پِلّو، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کافوسکاری ونیز معتقد است حافظ یکی از برجسته‌ترین شُعرای پارسی‌گو است که در دیوان خود، علاوه بر تجمیع زبان شناختی و ادبی، تصویر دنیای ایرانی و انسان‌شناسی را نیز تدوین کرده، به نحوی که مترجم در مواجه با متن او، با زبان به مثابه گونه‌ای از شناخت روبرو می‌شود.

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و نماینده بنیاد سعدی در ایتالیا با مشارکت پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی ایتالیایی‌زبان (Diruz)، وبینار «حافظ: شعر، زیبایی شناسی، فلسفه» را برگزار کرد.

آنتونلو ساکتی (Antonello Sacchetti)، مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی (Diruz) به عنوان مجری و محمدتقی امینی، رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا و استفانو پِلّو (Stefano Pellò)، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه «کافوسکاری» (Cà Foscari) از جمله سخنرانان این وبینار بودند.

ساکتی در سخنان خود، پس از معرفی اجمالی طرح «گفت‌وگوهایی در خصوص ایران»، به بیان اهمیت برگزاری این وبینار تخصصی و موضوع مورد بررسی آن، پرداخت.

انتشار اشعار حافظ به زبانی ایتالیایی

امینی در سخنانی، حافظ را درخشان ترین ستاره فرهنگ فارسی برشمرد و گفت: در طول این چند قرن تا به امروز، هیچ شاعری به قدر حافظ در اعماق و زوایای ذهن و دل ملت ما نفوذ نکرده است.

نماینده بنیاد سعدی در ایتالیا افزود: حافظ شیرازی، شاعر غزلسرای قرن ۱۴ میلادی، بی شک، یکی از مردمی‌ترین شُعرای ایرانی است و که در حافظه مردم ایران، همانند گل بهاری، تر و تازه است و شما در ایران، کمتر خانه‌ای می‌بینید که در آن، دیوان حافظ یافت نشود.

وی ادامه داد: حافظ، چون حافظ کل قرآن بود، ملقب به این نام شد اما حافظ خوانی، بخشی جدا نشدنی از آیین‌های ملی ایرانی، مانند شب یلدا، یا تحویل سال نو، کنار سفره هفت سین نیز هست و شعر او چنان، آیینه جان ایرانی گشته که در فرهنگ عامه، او را لسان‌الغیب می‌نامند و به اشعارش تفأل می‌زنند و مقبره‌اش میعادگاه عشاق است.

امینی همچنین، اظهار کرد: رایزنی فرهنگی ایرن در جریان برگزاری نشست‌های معرفی زندگی و آثار مشاهیر ایران و ترجمه و نشر آثار ادبیات فارسی، همواره برای حافظ و دیوان او جایگاه ویژه‌ای قائل است و آخرین نمونه آن، برگزاری نشست ادبی (حافظ و گوته: سفر میان شرق و غرب) است که ۱۲ آپریل ۲۰۱۹ م. در محل سالن اجتماعات موزه (کروچِتی) شهر رُم برگزار شد.

وی خاطرنشان کرد: ترجمه‌هایی از اشعار حافظ به زبانی ایتالیایی، توسط مرحوم پروفسور جووانی ماریا درمه، مرحوم پروفسور جان روبرتو اسکارچا و پروفسور استفانو پِلّو، پروفسور کارلو ساکونه و سالزانی انجام یافته که رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا مفتخر است در انتشار برخی از آنها و فراهم کردن امکان لذت بردن مخاطب ایتالیایی از خواندن شان، سهیم بوده است.

حافظ؛ شاعری فراتر از مرزها / اثرگذاری دیوان حافظ در اروپا

پِلّو، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کافوسکاری ونیز هم در سخنانی، حافظ را در کنار فردوسی، سعدی، مولوی و خیام از برجسته‌ترین شُعرای پارسی‌گو دانست که در دیوان خود، علاوه بر تجمیع زبان شناختی و ادبی، تصویر دنیای ایرانی و انسان در آن را نیز تدوین کرده، به نحوی که مترجم در مواجه با متن او، با زبان به مثابه گونه‌ای از شناخت روبرو می‌شود و از این رو است که می‌توان از زیبایی‌شناسی، فلسفه یا انسان‌شناسی حافظ سخن راند.

وی در ادامه، ضمن معرفی ساختار غزل و واکاوی تطبیقی آن با سبک‌های اروپایی، فهرست واره‌ای از پی رنگ‌های غزل حافظ نظیر عشق، طبیعت و … را ارایه کرد و با تأکید بر همزمانی رشد غزل فارسی و جریان‌های عرفانی در ایران، شیوه روایی حافظ را، همپوشاننده سطوح معناشناختی از عالم ظاهر تا باطن دانست.

پِلّو با تشریح شرایط حاکم بر شیراز عصر حافظ که نوعی نوزایی را پشت سر می‌گذاشته و تدقیق جایگاه توصیفات از این شهر در شعر حافظ، هم زمانی این شاعر ایرانی با «پترارک» را یادآور شد و بر اشتراکات دنیای این دو شاعر تأکید کرد.

این استاد دانشگاه کافوسکاری ونیز، گزارشی از همکاری هفت ساله خود با پروفسور جان روبرتو اسکارچا (Gianroberto Scarcia) در جریان ترجمه دیوان حافظ ارایه کرد و ویژگی این ترجمه را در قیاس با دیگر ترجمه‌های ایتالیایی از شعر حافظ، بازسرایانه بودن و حفظ وزن شعری آن دانست.

پِلّو با اشاره به ترجمه خود از کتاب «تماشاگه راز» اثر شهید مرتضی مطهری که در آن به قرائت غزلیات حافظ در قنوت برخی عرفا اشاره شده، غزلسرایی امام راحل (ره) را نمونه‌ای از احیاء جایگاه غزل در دوره معاصر برشمرد و بر مرکزیت تفسیر عرفانی از غزل حافظ، در میان دیگر تفاسیر ممکن از آن تأکید کرد.

وی در پایان سخنانش، با ارایه گزارشی اجمالی از ترجمه دیوان حافظ در اروپا، زبان غالب این ترجمه‌ها در قرن ۱۸ م. را تأثیر پذیرفته از جریان «رمانتیسیسم» غالب دانست و پس از بازبینی انتقادی ترجمه‌های معاصر دیوان حافظ در اروپا، ویژگی مشترک ترجمه‌های ایتالیایی از این دیوان را «وفاداری» به متن ارزیابی کرد.

این دانشگاه کافوسکاری ونیز با اشاره به ترجمه ایتالیایی کتاب «حافظ به روایت کیارستمی» توسط پروفسور زیپولی (Zipoli) در میان این ترجمه‌ها، خوانش کیارستمی از شعر حافظ یا خوانش موسیقیایی شجریان از آن را گواه وفور خوانش‌هایی دانست که گستره جغرافیایی آن فراسوی ایران، به افغانستان، هند، تاجیکستان و پاکستان نیز می‌رسد و حتی گستره‌ای جهانی دارد که از این رو، شایسته است در کنار شعر مولانا جلال الدین رومی و … در برنامه درسی دبیرستان‌های کلاسیک ایتالیا نیز وارد شود.

پرسش و پاسخ در خصوص دیدگاه وحدت وجودی و زبان انتقاد اجتماعی و سیاسی در شعر حافظ و … پایان بخش این وبینار بود.

گفتنی است؛ ساکتی، نویسنده ایتالیایی که کتب و مقالاتی را نیز در معرفی فرهنگ و تمدن ایران و چهره معاصر آن تألیف کرده پایگاه اطلاع رسانی (Diruz) را از سال ۲۰۱۲ م. با هدف انعکاس اخبار اجتماعی فرهنگی ایران و معرفی چهره معاصر آن به مخاطبان ایتالیایی زبان راه اندازی و چندی است وبینارهای «گفت‌وگوهایی در خصوص ایران» را نیز با همین هدف برگزار می‌کند که پیش از وبینار «حافظ: شعر، زیبایی شناسی، فلسفه»، وبینارهای «زندگی و اندیشه ابن سینا» به مناسبت روز ملی پزشک، «تشابهات ادبی میان ایران و ایتالیا» به مناسبت روز ملی شعر و ادب پارسی، «جنگ تحمیلی ۴۰ سال بعد: نگاهی تازه به طولانی ترین جنگ متعارف قرن بیستم» به مناسبت چهلمین هفته دفاع مقدس، «گردشگری در ایران: فوریت‌های کووید ۱۹. فرصت‌ها و چالش‌ها» به مناسبت روز جهانی گردشگری و «بزرگداشت خانم پروفسور بیانکا ماریا اسکارچا» را نیز با مشارکت رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا در جریان آن، برگزار کرده است.

پایان خبر