به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی به صورت برخط برگزار شد؛
همایش «روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی»/بخش دوم
بخش دوم نشست مجازی «روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» با حضور چهره های ادبی و استادانی از کشورهای تاجیکستان، هند و پاکستان در فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تجلیل از برخی اعضای فرهنگستان به پایان رسید.
به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، در این وبینار علی رواقی، محمد سرور مولایی، باقر صدرینیا از اعضای فرهنگستان زبان فارسی، آزرمیدخت صفوی استاد زبان و ادبیات فارسی هند، سلیم مظهر استا، دانشگاه پنجاب پاکستان، گلرخسار صفیآوا شاعر خلقی پاکستان به ایراد سخنرانی پرداختند.
چاپ مجدد شاهنامه یک نیاز ملی است
علی رواقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: شاهنامه یکی از بلندترین مثنویهای سده چهارم ماست و در نسخه روز بریتانیا حدود ۴۸ هزار و ۸۰۰ بیت است. کار آمادهسازی متن شاهنامه به طور مکرر انجام شده است، اما دو چاپ از شاهنامه میشود نام برد که اولی چاپ مسکو و بعد هم چاپی است که دکتر خالقی تصحیح کرد و در حال حاضر هردو در دست دوستداران شاهنامه است. تصحیح متن شاهنامه بسیار دشوار است، چون واژههایی که فردوسی در آن روزگاران از آن استفاده کرده، برای ما شناخته شده نبود.
رواقی افزود: در این دو چاپ بسیاری از واژههایی که به زبان فردوسی نزدیک بوده، در متن آوردند، اما بدخوانیهای زیادی هم در چاپ نسخه و هم در چاپ دکتر خالقی وجود دارد.
وی ادامه داد: به همین جهت معتقدم چاپ مجدد شاهنامه یک نیاز ملی است و اگر چاپ مجددی از آن نشود، شاید نزدیک به هزار بیت از شاهنامه بدخوانی شده است و ما تلاش کردیم در کتابی که با فرهنگستان توافق کردیم و تفاهمنامهای، آماده کنیم، به دور از ناراستیها باشد
شاهنامه ما را به کمال خرد راهنمایی میکند
سرور مولایی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: ما باور داریم در طول تاریخ لقب حکیم ارزانی فردوسی بوده است و این موضوع این سوال را به میان میآورد که آیا می شود شاهنامه را از منظر حکمت خواند؟
وی ادامه داد: در منظر حکماً مراحلی از رشد وجود دارد تا فرد به مرتبه کمال برسد. فردوسی حکمت خود را در یک نام و وجود خلاصه می کند و آن وجود که میتوان آن را شبیه انسان فرض کرد، اسمش ایران است. این آدم دوران کودکی، میانسالی و کهنسالی دارد.
این عضو فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: به اعتقاد من آنچه در دوران اساطیری می گذرد همان دوران زایش و بالندگی شخصیتی است که ما اسم ایران را روی آن گذاشتیم که در نوجوانی نیروهای بدنیاش شکل می گیرد. دوره بعد، دوره جوانی است. این موجود یعنی ایران در این دوره به دنبال آن است که وجود خود را تثبیت کند. میخواهد که موانع را پشت سر بگذارد. این دوران در شاهنامه دوران پهلوانی است. بیشتر فعالیتها در دوران پهلوانی برای تثبیت هویت ایران انجام میشود و تمام این تثبیت هویت ایران هم بر دوش پهلوانان است. پهلوانان در دوره پهلوانی شخصیت ههای مستقل و در کنار پادشاهان هستند و کارنامه آنها به نام خودشان ثبت میشود.
مولایی گفت: اما بی مهری ما در تمام طبقات اجتماعی نسبت به دوران تاریخی شاهنامه آشکار است. پیام ابوالقاسم فردوسی به عقیده من در دوران تاریخی شاهنامه نهادینه شده است. دورانی که در آن هویت ایرانی تثبیت شده است. فردوسی در دوران تاریخی تاکید می کند که کمال ایران زمانی تحقق پیدا می کند که به کمال خردمندی برسیم. در دوران تاریخی پادشاهانی که بار داده اند نشستشان با دانشمندان و کارآگاهان است. اگر مشکلی هم هست شاهان دیگر نه به زور پهلوانان و شمشیر و صفآرایی جنگی که با خرد خردمندان مشکلات را حل میکنند که نمونه اعلای آن بزرگمهر حکیم است که حداقل دو بار با گشودن معماهای قدیم بدون هیچ جنگی هند و روم را خراجگزار ایران می کند. ما هم باید به این پیام ابوالقاسم فردوسی گوش بدهیم که خردمندان هستند که حلال مشکلات هستند
شاهنامه در تمامی ادوار تاریخ ایران حضور دارد
باقر صدری نیا، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه تأمل در تاریخ ادبیات ایران گواه حضور مستمر شاهنامه در تمام ادوار تاریخ است، گفت: در این فرصت کوتاه قصد دارم به بهرهگیری شاعران عهد مشروطه از روایتهای اساطیری شاهنامه میپردازم.
وی ادامه داد: در دوره مشروطه کمتر مجموعه شعر و دیوانی است که متأثر از شاهنامه نبوده است. شاعران این دوره متناسب با زمان روایات اسطورهای را در جهت القای اندیشههای اجتماعی و سیاسی به کار بردند و از آن برای شور وطن خواهی استفاده کردند.
این استاد ادبیات فارسی سپس به سه نمونه از این اشعار اشاره کرد و گفت: شاعران عهد مشروطه وقتی درصدد برانگیختن مردم علیه استبداد حاکم هستند، معمولاً از روایت کاوه و ضحاک استفاده میکنند. شاعران متناسب با مفهومی که در ذهن داشتند و درصدد القای آن بودند از روایت حماسی مناسبی استفاده کردند. وقتی درصدد برانگیختن مردم در جهت القای نفوذ بیگانه بودند، با توجه به خصوصیات انگلیس و روس، روس را تداوم لشکر تور و انگلیس را تداوم لشکر سلم دانستند
صدری نیا در پایان گفت: استفاده شاعران از روایت اسطورهای هم در آن دوره مانند شعر فرخی رایج بوده است و روایاتی از کیومرث و جمشید را اشعار خود به کار میبردند. اگر این شاعران از گذشته میگویند صرفاً برای تجدید عظمتهاست
شاهنامه وطن است
گلرخسار صفی اوا شاعر خلقی تاجیکستان در همایش «روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» با بیان اینکه همه به بزرگی شاهنامه اعتراف میکنند، گفت: اما کمتری کسی به اینکه شاهنامه داستان همه دوره زمانهاست اشاره یا اعتراف میکند.
وی ادامه داد: در یکی از همایشهای بینالمللی درباره فردوسی که من در آن حضور داشتم یک جوانی اهل آمریکا که در آنجا به دنیا آمده و بزرگ شده بود نزد من آمد و گفت: من همیشه گمان میکردم که وطن ندارم اما وقتی شما از شاهنامه شعر خواندید من گمان کردم که صاحب وطنی شدم و شاهنامه وطن است. در خانه ما شاهنامه وجود دارد. او گفت: «این بزرگترین هدیهای بود که فردوسی به همه ملتهای جهان ارزانی کرد.»
وی سپس اشعاری را درباره شاهنامه فردوسی قرائت کرد.
فردوسی علیه استبداد همه را جمع میکند
آذرمیدخت صفوی استاد زبان و ادبیات فارسی هند، در نشست پاسداشت زبان فارسی گفت: فردوسی منظومهای نوشته که البته هیچوقت از پادشاهان مدحی نداشته است و این بیت: «فریدون فرخ فرشته نبود، ز مشک و ز عنبر سرشته نبود، به داد و دَهِش یافت آن نیکویی، تو داد و دهش کُن فریدون تویی» را گفت. یکی از مسائل دیگری فردوسی به آن علاقه دارد، آزادی و آزادی خواهی است و همیشه ایران را کشور آزادگان تعبیر میکند و استعاره «سرو آزاد» در شاهنامه استعارهای از آزادی فردی و اجتماعی است.
صفوی سپس داستان کاوه و برافراشته شدن پرچم دادگری او را به شعر در شاهنامه بیان کرد و گفت: فردوسی علیه استبداد همه را جمع میکند و متذکر میشود که باید علیه استبداد مبارزه کنیم. وقتی کاوه با پرچم خود راه میافتد، کاوه قدم به قدم او شعر میسراید.
وی خاطرنشان کرد: فردوسی را باید یک شخصیت و نماد علیه استبداد دانست و البته هیچگاه با صحبت درباره جنگ خشونت ایجاد نمیکند و بیشتر به پیامد جنگ و فاجعههای دردآور آن اشاره میکند و میتوانیم بگوییم مانند تعبیر یونسکو جنگ اول در ذهن مردم پیدا میکند و اول باید تصور جنگ را از ذهن مردم پاک کرد.
اقبال لاهوری در سرودن اشعارش از شاهنامه بسیار متأثر بوده است
سلیم مظهر استاد دانشگاه پنجاب پاکستان، در ادامه این نشست گفت: نزدیک به نه قرن زبان فارسی در شبه قاره هند به عنوان زبان رسمی، دولتی، ادبی و فرهنگی بوده است.
وی با بیان اینکه این زبان در دوره غزنوی به این منطقه وارد شد، ادامه داد: این زبان بعد از ورود به شبه قاره جایگاه معنوی بالایی پیدا کرد. کتاب مشهور کشف المحجوب نوشته علی بن عثمان هجویری در دوره غزنوی در لاهور نوشته شد. محمدعوفی اولین تذکره مشهور به زبان فارسی یعنی لباب الالباب را در پنجاب تالیف کرد. اولین کتاب تاریخ به زبان فارسی و اولین کتاب دستور هم در شبه قاره نوشته شد.
این استاد زبان و ادب فارسی گفت: زبان اردو که زبان ملی پاکستان است منشعب و برگرفته شده از زبان فارسی است و اصطلاحات فارسی در آن رواج پیدا کرده است تا جایی که علامه اقبال لاهوری مشهورترین شاعر پاکستانی دو سوم سروده هایش به زبان فارسی است.
مظهر با بیان اینکه جز یک کلمه که به زبان اردو است، سرود ملی پاکستان تماماً به زبان فارسی است، گفت: اگر یک اردو زبان به آهستگی صحبت کند مطالب برای فارسی زبان مفهوم است و بالعکس. پس این دو ملت از نظر زبانی و فرهنگی بسیار با هم مشارکت دارند.
وی سپس به جایگاه شاهنامه در کشور پاکستان اشاره کرد و گفت: شاهنامه فردوسی از مهم ترین کتابهایی است که در منطقه شبه قاره فراوان از آن استفاده شده است. این اثرجزء نمادهای درسی حوزههای دینی و مدارس مدرن در پاکستان بوده است. اقبال لاهوری در سرودن اشعارش بسیار از شاهنامه بهره برده است و یک نمایشنامه معروف است به زبان اردو است. عنوان این اثر شورش کشمیری رستم و سهراب است.
در ادامه نشت پاسداشت زبان فارسی، حسن غریبی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به خوانش ابیاتی از دکتر حسن حبیبی پرداخت که مضمون آن درباره دستاوردهای شاعران کلاسیک ایران زمین بود.
سپس در انتهای این نشست طی مراسمی از ندا زادگان عضو هیئت علمی فرهنگ نویسی فرهنگستان، علی بهرامیان سرویراستار گروه دانشنامه شبه قاره، مریم کردی مدیر منابع فرهگستان، حسین بختیاری مدیر رفاه فرهنگستان، نرگس عباسپور عضو گروه شبه قاره و ندا حسین زاده تقدیر به عمل آمد و این افراد تقدیرنامههای خود را از دکتر غلامعلی حدادعادل دریافت کردند.
بخش اول همایش «روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی»
پایان خبر
نظر شما :