تدوین بیش از ۴۰ کتاب در زمینه آموزش زبان فارسی

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، غلامعلی حداد عادل رئیس بنیاد سعدی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مراسم یازدهمین دوره گردهمایی موسسه‌های فعال در زمینه آموزش زبان فارسی درباره علل تشکیل بنیاد سعدی و رسالت‌های بنیاد سعدی گفت: می‌خواهم بگویم که چرا باید یک مؤسسه ویژه و متمرکز در کشور برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان وجود داشته باشد. اولین دلیل برای احراز ضرورت چنین بنیادی این است که باید مبانی این رشته را برای آموختن زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان بدانیم. ما باید توجه داشته باشیم که آموختن زبان به همزبانان یک روش دارد و آموختن زبان به غیرهمزبانان روش دیگری دارد. ما با دو نوع ذهن سر و کار داریم؛ ذهنی که زبان می‌داند اما سواد نوشتن ندارد و ذهنی که نه زبان بلد است و نه سواد نوشتن. به همین جهت روش‌های متفاوتی برای آموزش زبان فارسی وجود دارد. پس ما هم به روش‌شناسی نیاز داریم و هم به معرفت‌شناسی تا بدانیم که این یک کار تخصصی است. 

رئیس بنیاد سعدی ادامه داد: درک چنین معنایی سبب شده که از حدود ۴۰ سال پیش در دانشگاه‌های ما رشته خاصی به نام آموزش زبان فارسی به خارجیان تأسیس شود. نخستین بار این رشته در دانشگاه علامه طباطبایی تأسیس شد. 

حداد عادل افزود: یادم می‌آید استادی که فکر تأسیس این رشته به ذهنش خطور کرده بود، متخصص آموزش زبان انگلیسی به غیرانگلیسی‌زبانان در دانشگاه علامه طباطبایی بود و من در آن زمان معاون آموزشی و پژوهشی وزارت آموزش و پرورش بودم. از آن استاد دعوت کرده بودم برای همکاری در تألیف کتاب‌های آموزش انگلیسی. یک روز آمد پیش من و گفت که می‌خواهم در دانشگاه علامه طباطبایی این موضوع را طرح کنم که ما باید در ایران رشته آموزش زبان فارسی را ایجاد کنیم. من بلافاصله او را تأیید کردم و تشویق کردم و این تبدیل به سنگ اول بنای این رشته. آن روز نمی‌دانستم که روزی خودم محتاج فارغ‌التحصیلان این رشته می‌شوم و در خدمت آنها خواهم بود. 

رییس بنیاد سعدی ادامه داد: در آن زمان فکر کردم چنین کاری حتماً برای کشور ضروری است. در دانشگاه علامه طباطبایی سنگ بنا گذاشته شد و اکنون شاید حدود ۴۰ دانشکده در ایران وجود دارد که این رشته را تدریس می‌کنند. ما از دانش‌آموختگان این رشته استفاده می‌کنیم و این از جنبه علمی و تخصصی اهمیت دارد. 

حداد عادل در رابطه با گام دوم برای آموزش زبان فارسی عنوان کرد: گام دوم ضرورت دوم این است که باید برای تحقق آموزش زبان فارسی به خارجیان از وجود این متخصص‌ها استفاده کنیم. یعنی جایی باید باشد که بعد از اینکه تعدادی در دانشگاه آموزش دیدند، پژوهش کردند، پایان‌نامه نوشتند و کارآموزی کردند، استخدام شوند و برای آموزش زبان فارسی در جهان فکر کنند و کار کنند. 

او ادامه داد: گام سوم تألیف کتاب‌های مخصوص آموزش زبان فارسی به خارجیان است. تا قبل از تأسیس بنیاد سعدی، استادانی مانند مرحوم دکتر ثمری و مرحوم دکتر صفار مقدم با عشق و علاقه شخصی تدریس کرده بودند یا خودشان دست‌اندرکار تألیف کتاب بودند. سازمان فرهنگ و ارتباطات نیز با اساتید قراردادهایی می‌بستند تا کتاب‌هایی تألیف کنند و آنها را به نقاط مختلف دنیا ارسال کنند. 

شما بررسی کنید ببینید کم و کیف کتاب‌های آموزش زبان فارسی تا قبل از تأسیس بنیاد سعدی  چگونه است. من نفی خدمات آنها را نمی‌کنم، اما تعریف کارها به گونه‌ای بوده که اساتید در خانه نشسته بودند و تجربیات خود را کاغذی می‌آوردند، چاپ می‌کردند و ارسال می‌کردند. 

رییس بنیاد سعدی خاطرنشان کرد: ما اکنون کارهایی برای تألیف کتاب‌های مخصوص آموزش زبان فارسی انجام دادیم. در حال حاضر بیش از ۴۰ کتاب در موضوعات مختلف، مانند آموزش واژگان، نوشتن، خواندن، درک مطلب و سخن گفتن تألیف کرده‌ایم. برخی از کتاب‌های ما به چند زبان ترجمه و منتشر شده‌اند. اکنون ما یک بخش انتشاراتی وسیع داریم و تصور من این است که در سال‌های آینده باید به یک سازمان انتشارات مستقل وابسته به بنیاد سعدی تبدیل شود تا از نظر مالی و اداری به شکل شرکتی اداره شود. من تصور می‌کنم تعداد کتاب‌های چاپ شده در بنیاد سعدی به زودی از مرز یکصد هزار جلد در سال عبور خواهد کرد؛ یعنی ما یکی از ناشران بزرگ کشور خواهیم بود.

حداد عادل با اشاره به تنوع کتاب‌های آموزش زبان فارسی برای خارجیان و سطح بندی استاندارد این کتاب‌ها عنوان کرد: مخاطب عرب‌زبان ما کتاب "شیراز" را دارد و مخاطب هندی‌زبان ما کتاب "طوطی" را دارد و در جاهای دیگر، مثلاً در بعضی کشورها، کتاب‌های متناسب با هر کشور وجود دارد. کتاب‌ها باید به ۲۰۰ عنوان برسد. ما در قدم اول ۷۰ کتاب طراحی کرده بودیم که ۴۰ کتاب تاکنون تألیف شده است. 

او با اشاره به گام بعدی در زمینه آموزش زبان فارسی بیان کرد: گام بعدی ما تربیت معلم است؛ یعنی بعد از اینکه متخصصان را جمع کردید و کتاب تألیف کردید، برای آموزش آنها به معلم نیاز داریم. ما در بنیاد سعدی در این ۱۵ سال کار  تربیت معلم را انجام دادیم. همچنین دوره‌های متعددی برگزار کردیم از کسانی که کارشناسی ارشد در رشته‌های ادبیات فارسی و زبان انگلیسی و آموزش زبان‌های خارجی، آموزش زبان آلمانی یا آموزش زبان انگلیسی داشتند. از رشته‌های خاصی داوطلب پذیرفتیم و در دوره‌هایی شرکت کردند. تا دو سه سال پیش، شمار کسانی که در این کلاس‌های ما شرکت کرده بودند و آموزشی برای تدریس به خارجی‌ها دیده بودند، بالغ بر ۶۰۰ نفر بود و همه با هزینه خودشان شرکت می‌کردند و هیچ رابطه استخدامی با ما نداشتند. 

رییس بنیاد سعدی با تأکید بر اینکه تربیت معلم یک کار مهم است، افزود: قدم پنجم استانداردهای لازم برای آموزش زبان فارسی است؛ یعنی بعد از اینکه وارد این دریای کار آموزش زبان فارسی شدیم، متوجه شدیم که باید حتماً استانداردسازی کنیم. این استانداردسازی سال‌ها قبل در دنیا در  تافل، آیلتس مربوط به زبان انگلیسی انجام شده بود. در عموم زبان‌های دنیا توانایی زنده دنیا این استاندارد وجود دارد، اما ما برای زبان فارسی چنین چیزی نداشتیم و این ضرورت داشت و این یکی از استانداردهای لازم است. 

حداد عادل با بیان اینکه باید ترازویی برای زبان فارسی باشد، خاطرنشان کرد: باید استانداردی باشد و این سطح‌بندی بین‌المللی است. ما در ایران سعی کردیم این نظام را در داخل زبان فارسی به وجود بیاوریم. همین نگاه استانداردسازی را در طرح سوالات، برگزاری امتحانات، المپیادهای زبان فارسی و در تعیین سطح اعمال کردیم. 

او با اشاره به اینکه قدم بعدی تألیف کتاب‌های کمکی است: تشریح کرد: نمی‌شود به کسی فارسی یاد بدهید و فقط کتاب‌هایی که در اختیار او می‌گذارید، همین کتاب‌های درسی باشد. اصلاً مردم زبان یاد می‌گیرند که بتوانند کتاب‌های دیگر بخوانند و خواندن کتاب‌های کمک‌درسی مشوقی برای اینکه کسی برود زبانش را تقویت کند، می‌شود. بنابراین، اگر به شما بگویم که وظیفه ما این است که به ازای هر کتاب درسی که تولید می‌کنیم، حداقل ۱۰ تا کتاب کمک‌درسی و کمک‌آموزشی تألیف کنیم، گزافه نیست و ما هنوز در این زمینه موفق نشدیم. 

رییس بنیاد سعدی با اشاره به گسترش زبان فارسی در شبه قاره هند و شهرهای مختلف این کشور گفت: به جهت علاقه‌ای که به زبان فارسی و وظیفه‌ای که به عهده دارم، سعی می‌کنم سالی یک بار به هند بروم. در این دنیای پهناور هند هر سال به یک بخشی سفر می‌کنم.

حداد عادل افزود: در دانشگاه‌های هند هم‌اکنون که دوران افول زبان فارسی بعد از استعمار انگلیس است، نزدیک به ۱۴۰ دانشکده داریم که در آنجا زبان فارسی تدریس می‌شود و دانشجو می‌پذیرند. 

او با اشاره به اینکه آماری که در زمینه گسترش آموزش زبان فارسی در پاکستان بیان می‌کند مربوط به ۱۴ سال پیش است، توضیح داد: در پاکستان، ۲۵۰ هزار دانشجو واحد زبان فارسی را به صورت الزامی یا اختیاری می‌گذرانند. متأسفانه در هند که شاید حدود ۱۰ هزار نفر در دانشگاه‌ها به رشته زبان و ادبیات فارسی درس می‌خوانند، یک کتابفروشی نداریم که کتاب فارسی به این فارغ‌التحصیلان عرضه کند. یا در پاکستان هم با یک مغازه آشنا نیستیم که اگر کسی بخواهد یک کتاب فارسی بخرد و بخواند، به آنجا مراجعه کند. ببینید چه بار سنگینی بر دوش ماست. 

او ادامه داد: در ارمنستان هم اکنون حدود ۲۰ مدرسه وجود دارد که در آنجا دانش‌آموزان در دوره مدرسه زبان فارسی می‌خوانند و ضرورت وجود یک کتابفروشی در ایروان برای فارسی آموزان احساس می‌شود.

حداد عادل افزود: در لبنان، قبل از این حوادث اخیر، یک خانمی همت کرده بود و رفت و یک کتابفروشی درست کرد؛ یک پاتوقی برای فارسی‌دانان و فارسی‌زبانان و آن‌هایی که فارسی یاد می‌گیرند. بنابراین، کتاب‌های کمک آموزشی پهنه وسیعی دارند. شما اگر بخواهید یک چنین فروشگاه‌هایی و کتاب‌هایی تألیف و در جهان توزیع  کنید،  نیاز به مدیریت وسیع و تشکیلات بزرگ دارد.

حداد عادل با بیان اینکه کار دیگر ما برگزاری دوره‌های باز آموزی است، افزود: هرساله دوره‌های چند هفته‌ای و چند ماهه داریم که دانشجویان از کشورهای مختلف می‌آیند با فرهنگ ایران آشنا شوند. 
او افزود: از جمله دیگر کارهای ما آموزش زبان فارسی به معلمان بومی خارجی و بازگشت به کشورشان است که ۳۱ معلم را در این سال‌ها آموزش دادیم. ما در بعضی کشورها وظیفه آموزش زبان فارسی نیست بلکه بحث حفظ زبان فارسی در کشورهایی مانند افغانستان و ادبیات در پاکستان و هند است.

حداد عادل با اشاره به تاریخچه تشکیل بنیاد سعدی گفت: در ۱۳۸۵ در شورای عالی انقلاب فرهنگی طرح تأسیس بنیاد سعدی را در مجلس بیان کردم و با استدلال‌های مرتبطی که ذکر شد، مجلس اساسنامه بنیاد سعدی را تنظیم کرد. تا قبل از تأسیس بنیاد سعدی جایگاه زبان فارسی در سازمان فرهنگ و ارتباطات در حد اداره بود و لازم بود فضای مجهزتری در این زمینه ایجاد شود.

حداد عادل  افزود: در سال‌های اخیر با افزایش دانشجویان خارجی در کشور رو‌به‌رو بودیم که بیش از یکصد هزار در ایران مشغول تحصیل هستند و البته اتفاقات زیادی در زمینه پذیرش دانشجوی خارجی وجود دارد که معلم متخصص و کتاب نبوده و این موجب شده که شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم بگیرد نظارت بر این دانشجویان خارجی به عهده بنیاد سعدی باشد.

او تاکید کرد: ما رقیب هیچ مؤسسه‌ای نیستیم و به دهخدا به چشم رقیب نگاه نمی‌کنیم و وظیفه ما تامین زیرساخت‌های لازم برای زبان فارسی است و بیش از مباشر آموزش بودن، می‌خواهیم مشاور باشیم.