سمینار بین المللی «ادبیات فارسی در اواخر دوره گورکانیان هند» برگزار شد

به گزرش روابط عمومی بنیاد سعدی، مؤسسه غالب دهلی نو با همکاری بنیاد فارسی هند، بنیاد بیدل تهران و کتابخانه رضا رامپور سمینار بین المللی دو روزه‌ای را با عنوان «ادبیات فارسی در اواخر  دوره گورکانیان هند (1707-1857 م)» با تأکید بر ادبیات عرفانی در  محل ایوان غالب دهلی نو برگزار کرد.

مراسم افتتاحیه این سمینار با حضور دکتر علی دهگاهی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو، پروفسور آذرمیدخت صفوی، رئیس پیشین گروه فارسی دانشگاه اسلامی علیگر و مرکز تحقیقات فارسی علیگره، پروفسور صدیق الرحمن قدوایی، دبیر مؤسسه غالب، پروفسور سید عزیزالدین حسین، رییس پیشین کتابخانه رضا رامپور و گروه تاریخ دانشگاه جامعه اسلامیه، پروفسور چندر شیکهر، رئیس پیشین گروه فارسی دانشگاه دهلی و  نیز پژوهشگران و علاقه‌مندان  به زبان و فرهنگ فارسی برگزار شد.

پروفسور سید عزیز الدین حسین در سخنان خود به موضوع سهم عارفان در رشد و اعتلای جامعه پرداخت و گفت: به دلیل موروثی شدن ملوکیت و پادشاهی، نهضت صوفی در مناطق مختلف شکل گرفت و در هند نیز این نهضت بسیار موفقیت‌آمیز بود.

وی افزود: سلسله‌های مختلف  صوفیان  به هند آمدند و خانقاه بنیان نهادند و به تبلیغ افکار خود و گسترش انسانیت بین مردم پرداختند. آنها علیه اشراف بپا خواستند و از ضعیفان حمایت کردند.

وی تأکید کرد: صوفیان خود را مقید به پایبندی به آداب و رسوم محلی می‌دانستند و نمی‌خواستند با رفتار خود کسی را آزار دهند. تعالیم این صوفیان باعث گرایش مردم هند به سوی اسلام شد و این امر دلیل ابطال این ادعا است که اسلام به زور شمشیر گسترش پیدا کرده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: صوفیان در کنار خانقاه خود مدارسی نیز بنیان نهادند که نقش مهمی در ارتقای سطح سواد مردم ایفا کرده است.

پروفسور علیم اشرف خان، مدیر گروه فارسی دانشگاه دهلی، نیز در سخنان خود تأکید  کرد: اواخر دوره گورکانیان دوره زوال و تضعیف حکومت بود اما با این وجود در این دوره نیز آثار مهمی  نگاشته شده‌اند.

 وی در ادامه به برشماری نام چند کتاب تذکره پرداخت که زندگی‌نامه عرفا و صوفیان را در بردارند.و گفت: برای مثال سفینه‌العارفین، بحر ذخار، فواید سعدیه، انوار العاشقین و غیره  به ذکر بسیاری از عرفا این دوره پرداخته‌اند. دسته دیگری از تذکره‌های این دوره  به ذکر فقط یک یا چند تن از صوفیا پرداخته‌اند مانند مقامات حضرت نقش‌بند، مناقب رزاقیه، انیس القادریه، روضه القیومیه و مناقب سلیمانی. دسته دیگر تذکره‌ها به ذکر سلسله‌ خاص پرداخته‌اند مانند بشارات فطریه، معلومات مظفریه و در برخی تذکره‌ها از عرفای منطقه خاص سخن رفته است مانند ذکر جمیع اولیای  دهلی.

پروفسور چند شیکهر، رئیس پیشین گروه فارسی دانشگاه دهلی ، در سخنان خود با اشاره به  تعلیمات صوفیان در زمینه هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در هندگفت: برخی از صوفیان تأکید داشتند که  برای عدم دل آزاری اهل هنود، در روز عید قربان از قربانی کردن حیوانات پرهیز شود.

وی تأکید کرد: بر اساس همین تعالیم امروزه هند به عنوان مهد فرهنگ مشترک شمرده می‌شود. چنرشیکهر با ذکر چندین مثال به نقش سکولار صوفیان و عارفان در هم بستگی اجتماعی مردم هند پرداخت.

دکتر علی دهگاهی، رایزن فرهنگی ایران در سخنان خود  با اشاره به این نکته که این دوره آخر گورکانیان دوره گذر از حکومت اسلامی به دوره انگلیسی‌ها است، گفت: بعد از فوت اورنگ‌زیب تا پایان سلطنت گورکانیان 8 پادشاه به حکومت رسیدند که نشان از ضعف بنیان‌های این حکومت است. در این دوره حکومت‌های محلی نوابان رونق گرفت اما در همین دولتهای محلی نیز فرهنگ ایرانی و اسلامی حکومت مرکزی به وضوح به چشم می‌خورد.

دکتر دهگاهی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نکته مهم این است که  در دوران هرج و مرج و یا انتقال قدرت معمولا  اندیشمندان  به واسطه سرخوردگی سیاسی و اجتماعی به تصوف روی می‌آورند. در ایران نیز زمانی که مغولان حمله کردند، ادبیات تصوف  رونق گرفت.

وی در ادامه به اهمیت زبان فارسی در فرهنگ‌نویسی، سفرنامه‌نویسی، ادبیات عرفانی  و روزنامه‌نوسی پرداخت.

پروفسور آذرمیدخت صفوی، رئیس پیشین گروه فارسی دانشگاه اسلامی علیگر، در سخنان خود با اشاره به این نکته که ادبیات این دوره تحت‌الشعاع دوره‌های قبلی قرار دارد گفت:ما نباید ادبیات این دوره را انحطاط یا زوال بنامیم بلکه آن یک نقطه عطف در ادب فارسی است یعنی فقط مسیر آن تغییر کرده است. ما آن را انحطاط نامیده‌ایم چرا که با ادبیات کلاسیک بیش از حد وابسته هستیم. این دوران دوره گذر بود. ما یک دوره ادب فارسی را پشت سر نهادیم و  به سوی افق‌های جدید قدم نهاده‌ایم.

وی افزود: در این دوره ما به اصناف جدید ادبی  برمی‌خوریم مانند تنقید، تحقیق، دستور زبان، لغت نویسی و تذکره‌نویسی که بسیار مهم هستند. مثلا خان آرزو بنیان گذار نقد ادبی است و همین برای اهمیت این دوره کافی  است. در ایران نیز بعد از انقلاب مشروطه انقلاس اسلامی  نثر خیلی فراتر از نظم بوده است.

لازم به ذکر است که در این سمینار دو روزه  پژوهشگرانی از ایران، افغانستان، تاجیکستان، افغانستان و شهرهای مختلف هند ، مقالات خود را ارایه خواهند کرد.

پایان خبر